Een term die meestal gebruikt wordt om collaborerende burgemeesters van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV) en Rex aan te duiden.
Al in 1940 voeren het collaborerende VNV en Rex een campagne om de stads- en gemeentebesturen over te nemen. Na de Duitse ouderdomsverordening en de benoeming van Gerard Romsée als secretaris-generaal van Binnenlandse zaken in maart 1941 begint een systematische benoemingspolitiek van partijleden als burgemeesters. In Vlaanderen zal 70 procent van de burgemeestersambten ingenomen worden door het VNV. In Franstalig België kan Rex slechts 12,5 procent van de burgemeesters overnemen maar door de fusies als gevolg van de grootstedelijke agglomeraties vertegenwoordigt dit wel ruim 60 procent van de Franstalige bevolking.
Oorlogsburgemeesters zijn er in alle kleuren en maten, van eerder gematigd tot zeer radicaal. Een eerste opmerking is dat veel oorlogsburgemeesters in de tweede helft van de bezetting hun gedrag aanpassen. Wanneer ze zien dat Duitsland de oorlog gaat verliezen, verschuiven ze hun expliciete nationaalsocialisme naar de achtergrond en investeren ze in zichtbare hulp aan (een deel van) de bevolking. Ten tweede combineren vrijwel alle oorlogsburgemeesters collaboratie met de Duitse repressie aan de ene kant met bestuursmaatregelen ten gunstige van (delen van) de bevolking aan de andere kant
Er is geen standaard strafmaat in de naoorlogse bestraffing. Sommige oorlogsburgemeesters worden ter dood veroordeeld, anderen komen vrijwel onmiddellijk vrij. Het militaire gerecht opereert vanuit een zuiver juridische logica en brengt het politieke aspect naar voor. Men laat zo het bestuurlijke aspect over aan de verdediging, die volop de kaart trekt van het ‘goede bestuur’ van de oorlogsburgemeesters. Hierdoor ontstaat in Vlaanderen na de oorlog een dominante beeldvorming van de oorlogsburgemeester zich nooit met politiek bezighield en zich opofferde voor de bevolking, en toch slachtoffer werd van de naoorlogse repressie.
Wouters, Nico. Oorlogsburgemeesters 40/44: lokaal bestuur en collaboratie in België. Tielt: Lannoo, 2004
Wouters, Nico. « Steden en gemeenten ». In Knack Historia: België 40-45, édité par Bruno De Wever, Helen Grevers, Rudi Van Doorslaer, et Julia Zurné, 78‑85. Roeselaere, 2015.
