Slag om de Ardennen - 24 december 1944 - De verpeegsters van Bastenaken

Hitlers laatste grote offensief in het westen bracht een hoop vernieling met zich mee, maar lichtte ook een aantal burgers uit die een sleutelrol speelden in reddingsoperaties. Hun acties zijn vaak niet zo bekend, omdat het Ardennenoffensief lang is beschouwd als een uitsluitend militaire aangelegenheid.

Het lot van Renée Lemaire (1914-1944) is een goed voorbeeld van de betrokkenheid van burgers. De jonge Renée, dochter van winkeliers in Bastenaken, was opgeleid als verpleegster. Tijdens de oorlog werkte ze in het Brugmann-ziekenhuis in Brussel. Toen de kerstvakantie naderde, besloot ze kerstavond bij haar familie te gaan vieren. Dit bleek een slecht idee te zijn. Op 22 december was ze omringd door andere burgers en de mannen van de Amerikaanse 101e Luchtlandingsdivisie. Ze bood zich spontaan aan als medisch assistent en werd door kapitein-chirurg Jack T. Prior toegewezen aan de medische eenheid van de 20e Armored Infantry Battalion, gevestigd in de lege Sarma-winkel in de rue de Neufchâteau.

Het voordeel van deze winkel was dat er keukens achterin waren, waar de Amerikanen een tijdelijk ziekenhuis hadden ingericht waar 150 Amerikanen lagen. Twee dagen lang werkte Lemaire onvermoeibaar samen met een andere verpleegster, Augusta Chiwy. Samen verzorgden ze de gewonden, gaven ze hen te eten en stelden ze hen op hun gemak. Maar op 24 december werd het veldhospitaal hard getroffen door een bombardement van de Luftwaffe. 30 lichamen, waaronder dat van Renée, werden gevonden in het puin. Volgens sommigen, met name kapitein Prior, die zich vol passie inzette om haar herinnering in leven te houden, sneuvelde ze terwijl ze probeerde verschillende gewonden uit het brandende gebouw te halen. Volgens anderen was ze op slag dood en werd alleen "de bovenste helft van haar lichaam" gevonden in het puin. Hoe dan ook: dankzij de soldaten van de populaire 101e Luchtlandingsdivisie en verschillende Amerikaanse media, waaronder Hollywoodfilms, werd Renée de 'engel van Bastenaken' in de ogen van de nieuwe generaties aan de andere kant van de Atlantische Oceaan. Haar tragische verdwijning op kerstavond droeg bij aan haar status van iconische legende.

Op de 50e verjaardag van haar dood werd er een herdenkingsplaat bevestigd aan het gebouw aan de rue de Neufchâteau, dat nu een Chinees restaurant huisvest. Ze ligt begraven op de gemeentelijke begraafplaats van Bastenaken, niet ver van Augusta Chiwy, die overleed in 2015.

Geboren in Burundi als dochter van een dierenarts uit Bastogne en een Burundese moeder, studeerde ze tijdens de oorlog verpleegkunde in Leuven. Ze keerde terug naar Bastogne waar ze terechtkwam in de omsingelde stad. Ze verzorgde Amerikaanse soldaten en burgers die gewond raakten tijdens het beleg. Pas op de 50e verjaardag van de slag kwam ze uit de schaduw tevoorschijn en werd ze beloond voor haar inzet.