Babette Weyns (°1991) is als aspirant van het FWO verbonden aan de vakgroep Geschiedenis van de Universiteit Gent. In haar doctoraat onderzoekt ze de naoorlogse herinneringsmilieus van het verzet en hoe die een impact hebben gehad op de publieke herinnering aan het verzet in België.
Naar aanleiding van de Canvasreeks ‘Kinderen van het verzet’, verzorgt historica Babette Weyns (UGent) wekelijks een reactie op de blog van BelgiumWWII. Deze week: Aflevering 2: ‘De hel van de kampen’
De eerste aflevering van ‘kinderen van het verzet’ toonde een diverse reeks getuigenissen over uiteenlopende verzetservaringen tijdens de oorlog. In de tweede aflevering vertellen de getuigen hoofdzakelijk over de ervaring van hun ouders na hun arrestatie. Terwijl de verhalen eerst erg van elkaar konden verschillen, lijken de getuigenissen van deze week veel meer op één lijn te liggen. Hoe komt dat?
Nog veel meer dan de verzetservaring te duiden, ligt de nadruk van deze reeks op de grote gedeelde risico’s die verbonden waren aan het verzetsengagement tijdens de Tweede Wereldoorlog. In de eerste twee afleveringen komen nagenoeg enkel getuigen aan het woord wiens ouders gearresteerd, gedeporteerd, gefolterd of gefusilleerd werden. Als we de getuigen dan toch onder één noemer moeten zetten, spreken ze in deze aflevering eerder als ‘kinderen van de deportatie’ dan als ‘kinderen van het verzet’. Dat verwondert uiteraard niet.
Ten eerste is het de realiteit dat die twee ervaringen vaak hand in hand gingen, en dat de ervaring van repressie, gevangenschap, mishandeling en dood, een grotere impact naliet op de omgeving dan het eventueel verzetsverleden dat eraan vooraf ging. Ook in naoorlogse getuigenissen zullen verzetsleden eerder ingaan op hun ervaring na arrestatie en in gevangenschap, dan aandacht te besteden aan hun oorlogservaring in het verzet.
Dat gedeelde lijden bracht velen na de oorlog ook samen. Het was vaak de enige lijm tussen personen met ver uit elkaar liggende verzetservaringen. Dat dit als overkoepelend element wordt gebruikt in de reeks, is dus niet verrassend.
De tweede aflevering neemt ons ook meteen mee naar het einde van de Tweede Wereldoorlog. De Bevrijdingsdagen werden emotioneel bepaald door de onduidelijkheid over de toestand van vader of moeder. Voor kinderen wiens ouders in ‘nacht en nevel’ naar onbekende plaatsen gedeporteerd waren, was dit geen uitbundig feest. De keuze van hun ouders is op dat moment immers een verzetsheden en nog geen verleden.
De verzetservaring vereenzelvigen met een rechtlijnig verhaal dat eindigt in arrestatie en (concentratie)kamp, zou echter een brug te ver zijn. Dat wijst het verhaal van getuige Bertje Ureel uit. Haar vader werd niet gearresteerd tijdens de bezetting, maar was actief in het verzet tot aan de bevrijding en vindt daar de dood. Bertjes ervaring tijdens en herinnering aan de bevrijdingsdagen verschillen dusdanig van die van de andere getuigen. Zij is in de aflevering echter met slechts enkele zinnen aan het woord als het gaat over de dood van haar vader. Waar moeten we de verzetservaring van de vader van Bertje Ureel plaatsen? Horen we hier in de volgende aflevering meer over?
We lijken het evident te vinden dat deze ‘kinderen van’ unaniem trots zijn op hun ouders. Toch ligt de grootste impact van het oorlogsverleden voor hen in de bestraffing, marteling, kampervaring of de dood van hun ouders. Kan de ontzetting over dat lijden en het daaropvolgende eigen verdriet of verlies een motor worden genoemd voor die uitgesproken trots? Getuige Jan Van Riet vertelt bijvoorbeeld hoe N.N.-gevangene (Nacht und Nebel) een soort eretitel werd voor zijn ouders. Daarmee lijkt de private en intieme herinnering van deze kinderen een afspiegeling van wat zich maatschappelijk manifesteert. Leed zal in de naoorlogse periode een maatstaf worden voor verdienste en morele erkenning.
U wordt geraakt door deze bijdrage of u wenst te reageren?
Uw opmerkingen, commentaren en ideeën zijn welkom via belgiumwwii@arch.be
