De wet treedt in werking wanneer de Belgische ministers Brussel verlaten op 16 mei 1940. Op dat moment ‘verschuiven’ de ministeriële bevoegdheden naar de hoogste ambtenaren per ministerieel departement, de secretarissen-generaal. Bij zijn vertrek beperkt eerste minister Pierlot wel de bevoegdheden die de ambtenaren op basis van deze wet kunnen uitoefenen: zij mogen niet meer doen dan, als het ware, de ‘lopende zaken’ waarnemen.
De wet is wellicht nooit bedoeld geweest om méér dan een tijdelijk machtsvacuüm op te vangen. Dat draait anders uit. Uiteindelijk zal de wet één van de hoekstenen vormen van de ‘ambtenarenregering’ van de secretarissen-generaal tijdens de bezetting.
Al in 1933 wordt een wetsvoorstel ingediend op basis van een tekst van procureur-generaal Jean Servais. Deze tekst stelt dat er in geval van oorlog en bezetting een ‘delegatie van bevoegdheden’ moet komen om de continuïteit van het Belgische bestuur te waarborgen. Dat een wettelijke bepaling in die zin nodig is, wordt in 1936 in een parlementaire commissie bevestigd. Men is dus van plan bij een eventuele bezetting de bestuursmacht in Belgische handen te houden en een situatie uit 1914-1918 te vermijden. Het concrete resultaat is de besluitwet van 10 mei 1940, goedgekeurd op de dag van de Duitse inval door het inderhaast bijeengeroepen parlement. De besluitwet roept een ‘watervalsysteem’ in het leven. Als het contact met een hogere overheid verbroken is omwille van de oorlogssituatie, of als deze hogere overheid niet langer functioneert, verschuiven de bevoegdheden ‘naar beneden’ om uitgeoefend te worden door de onmiddellijk ondergeschikte ambtelijke verantwoordelijke.
Op de dag van de Duitse inval inderhaast gestemde besluitwet die een belangrijke basis vormt voor de bevoegdheid van het bestuur van de secretarissen-generaal.
Van den Wijngaert, Mark, Het beleid van het comité van de secretarissen-generaal in België tijdens de Duitse bezetting 1940-1944. Verhandelingen van de Koninklijke academie voor wetenschappen, letteren en schone kunsten van België. Klasse der letteren 79, Brussel, Koninklijke academie voor wetenschappen, letteren en schone kunsten van België, 1975.
Gérard-Libois, Jules et Gotovitch José, L’an 40. La Belgique occupée. Bruxelles, CRISP, 1971.
Wouters, Nico, De Führerstaat: Overheid En Collaboratie in België (1940-1944), Tielt, Lannoo, 2006.
Wouters, Nico, “Bestuur En Aanpassing” in Knack Historia: België 40-45, edited by Bruno De Wever, Helen Grevers, Rudi Van Doorslaer, and Julia Zurné, 38–45. Roeselaere: Roularta Media Group, 2015.
