Instelling : Historische Huizen Gent
Collectie : Tentoonstelling Gekleurd verleden, familie in oorlog
Auteursrecht : Historische Huizen Gent
November 1942. Norbert, amper een jaar oud, komt samen met zijn moeder Léa aan bij de familie van Mona. Het kleine meisje begrijpt niet goed waarom ze bij hen komen wonen, maar is wel heel blij met haar nieuwe speelkameraadje. Mona is enig kind en vindt het leuk om er een broertje bij te hebben om mee te spelen.
Norbert en Léa zijn Joods en proberen de anti-Joodse maatregelen te ontvluchten. Vooral dan de maatregel die Joden boven de zes jaar verplicht de gele ster te dragen. Bij de familie Verhage in Kortrijk vinden ze gelukkig onderdak.
Instelling : Historishe Huizen Gent
Collectie : Tentoonstelling Gekleurd verleden, familie in oorlog
Auteursrecht : Historishe Huizen Gent
Léa Zwaaf, de moeder van Norbert, is geboren in Amsterdam, maar brengt haar kindertijd door in Berchem, in de buurt van Antwerpen. Net voor de oorlog trouwt ze met Abraham Obstfeld, een Poolse Jood die in Brussel woont.
In 1940 wordt België bezet. Léa en Abraham besluiten naar Groot-Brittannië te vluchten. Spijtig genoeg vertrekt de laatste boot zonder hen. Het paar beslist dan maar om naar Spanje te trekken, via Frankrijk. Daar wordt in Pau in juli 1941 Norbert geboren. Na zijn geboorte beslist het echtpaar om terug te keren naar België. Léa wil er haar ouders overtuigen om samen met hen te vluchten.
In België wordt de familie Obstfeld geconfronteerd met een pijnlijke realiteit. Van bij het begin van de bezetting stapelen de anti-Joodse maatregelen zich op. 1942 luidt het begin in van een grootscheepse arrestatie van Joden. Ze worden opgesloten in Kazerne Dossin en vervolgens naar Auschwitz gedeporteerd. Abraham is één van de slachtoffers: hij wordt tussen Antwerpen en Brussel in een trein door de Duitsers aangehouden. Norbert zal zijn vader nooit meer terugzien. Léa zoekt noodgedwongen onderdak bij haar ouders in Antwerpen.
In de nacht van 28 op 29 augustus 1942, gaat de bel bij de woning van de Zwaafs. De Duitse en Belgische politie staat voor de deur. Ze komen de Joden arresteren die ingeschreven zijn in de stadsregisters van Antwerpen. Léa is gedomicilieerd in Ukkel en wordt dus niet opgepakt. Machteloos ziet ze haar ouders, zus en nicht vertrekken naar de verzamelplaats. De volgende dag slaagt ze erin om haar zus en haar nicht vrij te krijgen, maar ze kan niet beletten dat haar ouders gedeporteerd worden.
Dit is al de derde razzia in Antwerpen. De Sipo-SD, die een tekort aan manschappen heeft, vraagt hierbij hulp aan de Belgische politie. In Antwerpen willigt de burgemeester deze vraag in, wat niet in alle Belgische gemeenten het geval is.
Instelling : Historishe Huizen Gent
Collectie : Tentoonstelling Gekleurd verleden, familie in oorlog
Auteursrecht : Historishe Huizen Gent
De resterende leden van de familie Zwaaf, Léa, Norbert, Millie en Jacqueline, ontvluchten Antwerpen. Voor hen is het leven in bezet België te gevaarlijk geworden. Uiteindelijk vinden ze onderdak bij het gezin van Mona in Kortrijk. Mona heeft er geen idee van hoe de twee families elkaar leerden kennen, maar voor de Zwaafs is het in elk geval een meevaller. Hulp aan Joden was eigenlijk vanzelfsprekender in het Franse landsgedeelte.
In Kortrijk vinden ze een nieuwe thuis en Norbert vindt er een tweede familie: zijn nieuwe zus Mona en zijn tweede nieuwe ouders, ‘Vake Raymond’ en ‘Moeke Julia’.
Zij nemen grote risico’s. De kans is groot dat ze verraden worden. Daarom doen ze alsof dat Léa en Norbert familieleden uit Moeskroen zijn. En er zijn ook meer monden te voeden. Léa blijft werken onder een valse identiteit en draagt bij aan het huishoudbudget. De familie kan soms rekenen op hulp van de buren of van het verzet. Zo legt de Witte Brigade op een dag het karkas van een koe in hun tuin.
Instelling : Historische huizen Gent
Collectie : Tentoonstelling Gekleurd verleden, familie in oorlog
Auteursrecht : Historische huizen Gent
Na de oorlog trekken Norbert en Léa weg uit Kortrijk. Mona is verdrietig omdat ze Norbert nog altijd als ‘haar broertje’ beschouwt.
Léa hertrouwt met haar neef, Emiel de Vos, die ook van Joodse afkomst is. Zoals heel veel gezinnen, moeten ze verder leven met het besef dat hun dierbaren er niet meer zijn: Emile heeft zijn vrouw en zijn drie kinderen verloren, Léa haar echtgenoot en haar ouders.
Norbert vergeet de familie Verhage nooit. Hij komt regelmatig op bezoek bij Mona, bij ‘moeke Julia’ en ‘vake Raymond’. Hij staat zelfs naast zijn ‘zus’ op de begrafenis van haar ouders. Tussen Norbert en Mona zijn er sterke banden gegroeid tijdens de oorlog, even sterk als de banden die een echte broer en zus met elkaar verbinden.
