De Duitse oorlogseconomie heeft grote behoefte aan arbeidskracht. De bezette gebieden worden als reservoir gebruikt, ook België. Aanvankelijk op ‘vrijwillige’ basis, al moet dat worden gerelativeerd omdat velen bij gebrek aan alternatief of onder dwang van de arbeidsbureaus in Duitsland gaan werken.
In oktober 1942 voert de bezetter de verplichte tewerkstelling in Duitsland in, zeven maanden eerder in België en Noord-Frankrijk. De Militärverwaltung is niet direct voorstander van de verplichte tewerkstelling in Duitsland maar geeft de voorkeur aan productie in België voor Duitsland. De herinnering aan de verplichte tewerkstelling tijdens de Eerste Wereldoorlog speelt hierbij een rol.
De verplichte tewerkstelling is het gevolg van een beleidsommekeer in Duitsland. Fritz Sauckel krijgt van Hitler de opdracht een oplossing te zoeken voor het tekort aan arbeidskracht voor de Duitse industrie. Sauckel kiest resoluut voor het aanboren van de arbeidsreservoirs in de bezette gebieden, ook in België.
De verplichte tewerkstelling in Duitsland is gebaseerd op een Duitse verordening. Die schept een kader : mannen tussen 18 en 50 en vrouwen tussen 21 en 35 kunnen verplicht worden in Duitsland te gaan werken. Er zijn uitzonderingen, zoals de mijnwerkers of werknemers in bedrijven die werken voor de Duitse oorlogsindustrie. Vanaf maart 1943 worden vrouwen niet langer naar Duitsland gestuurd : jonge vrouwen onbegeleid naar Duitsland sturen wordt gezien als moreel bedreigend. In 1943 wordt de rekrutering gesystematiseerd met de jaarklassenacties, een systeem vergelijkbaar met de militaire dienstplicht. Al wie in een bepaald jaar geboren is wordt opgeroepen voor tewerkstelling in Duitsland. Velen trachten onder de verplichting uit te komen, duiken onder of vervoegen het verzet.
Hoeveel Belgen verplicht tewerk gesteld zijn geweest in Duitsland valt moeilijk te zeggen. Het hoogste aantal Belgen aan het werk in Duitsland wordt bereikt in juli 1943: 310.000. Ze worden tewerkgesteld in de Duitse oorlogsindustrie, wat niet zonder gevaar is wegens de bombardementen en logeren vaak in speciale werkkampen waar de levensomstandigheden niet altijd benijdenswaardig zijn. Wie meer geluk heeft werkt op een landbouwbedrijf en woont in bij de familie.
Centre de recherches et d’études historiques de la seconde guerre mondiale. De Verplichte Tewerkstelling in Duitsland: 1942-1945: Acta van Het Symposium Gehouden Te Brussel Op 6 En 7 Oktober 1992. Brussel: Navorsings- en studiecentrum voor de geschiedenis van de Tweede wereldoorlog, 1993.
