Op 24 december 1944 kreeg het Kampfgeschwader 76 van de Luftwaffe het voorafgaandelijk bevel het Luikse spoorwegnet te vernielen. Terwijl het lot van nazi-Duitsland tijdens de (op 16 december 1944 begonnen) slag om de Ardennen op het spel stond, vormde dit een doelwit van eerste orde. De bevelhebber van de luchtaanval was de op 15 juli 1918 in Oostenrijk geboren kapitein Dieter Lukesch. Sinds het begin van de oorlog diende hij bij de Luftwaffe en hij werd verschillende malen onderscheiden voor dapperheid. De bevelhebber van het KG76 had een bijkomende troef : een bommenwerper met straalmotor. De Arado AR 234B waarmee de mannen van Lukesch vlogen, was een van die wonderwapens die het verloop van de oorlog moesten veranderen. De snelle Arado die 600 à 800 kilo brandbommen vervoerde, was het ideale middel om een doelwit te vernietigen dat in theorie beveiligd werd door de geallieerde jachtvliegtuigen en grondartillerie.
Onder escorte van Messerschmitt Me262 straalvliegtuigen stegen de bommenwerpers op, richting België. Het escadrille werd snel opgemerkt op de radar en aangevallen door Britse Typhoon's van het 439th Squadron. De Canadese piloten leverden een dodelijk gevecht met de Me262's maar konden de te snelle Arado's niet onderscheppen . Deze vlogen recht op Luik af en losten hun bommen. Hoofddoel waren de stations Sclessin en Jonfosse die het Amerikaanse leger bevoorraadden en de geallieerde gewonden evacueerden.
Voor het Rijksarchief te Luik waren de gevolgen van het bombardement op het nabijgelegen station Jonfosse dramatisch. Enkele dagen later beschreef archivaris Ivan Delatte de apocalyps : « Als gevolg van het bombardement trof een projectiel het elektrisch schakelbord wat een brand veroorzaakte die weliswaar door een snel ter plaatse gekomen brandweer kon beperkt worden tot het gedeelte van het vernielde depot, maar pas de volgende dag echt kon geblust worden. De brandweerpompen bleven de hele nacht in werking. De oorzaak van de brand lag bij een kortsluiting. De brand begon snel en werd daarna erg hevig». Ondanks de wanhopige inspanningen van personeel en vrijwilligers kwamen duizenden kostbare documenten in de sneeuw terecht. Tientallen registers en cartularia verbrandden en de vochtigheid vernielde vele andere documenten. Als gevolg van menselijke waanzin verdween een stuk Luikse geschiedenis.
COPPENS H. et LAURENT R., Het Rijsarchief in België Les Archives de l’État en Belgique : 1796-1996, Bruxelles, 1996.
DUBOIS S., « Yans, Maurice », in : Nouvelle Biographie Nationale, t. 10, Bruxelles, 2010, pp. 375-376.
DUMONT B., Guide des fonds et collections : Tome I, Bruxelles, 2012.
GRIEHL M., Strahlflugzeug Arado Ar 234 “Blitz”: Technik und Einsatz 1944/45, Stuttgart, 2003.
HONNORÉ L., « Les Archives de l’État à Mons et l’incendie de 1940. Les leçons du passé ? », in : Prévoir l’imprévisible ! La gestion des risques au quotidien dans le monde patrimonial. Actes de la journée d’étude organisée au Moulin de Beez, Bruxelles, 2012, pp. 51-74.
PONCELET E., Mémorial des archives détruites en 1944 : Tome I, Liège, 1945.
PUCCIO L., Trésors de procédure : Les dossiers du tribunal de la chambre impériale conservés aux archives de l’état en Belgique (1495-1806), Liège, 2019.
PREVITERA S., The iron time, Portland, 2000.
ROEKENS A., La Belgique et la persécution des juifs, Bruxelles, 2011
WILKIN B., Correspondance du brigadier Armand Ghiot, Bruxelles, 2018
YANS M., Mémorial des archives détruites en 1944 : Tome II, Liège, 1948.
YANS M., « Fairon (Émile) », in : Biographie nationale, t. 32, Bruxelles, 1964, pp. 200-205.
