Het concept van ‘extreem rechts’ ontstaat ten tijde van de Franse Revolutie. Het verwijst naar personen of occasionele verenigingen die het verdwijnen van de maatschappij van het Ancien Regime betreuren en zich tijdens de eerste parlementaire vergaderingen resoluut rechts positioneren (ten opzichte van het bureau van de voorzitter). Bij de radicalisering van de Revolutie en bij het oprichten van een democratische en antiklerikale republiek, aarzelen de partizanen van extreem rechts niet om naar geweld te grijpen, om op die manier de oude orde te herstellen. Ze belichamen, in woord en daad, een “contrarevolutionaire”, “reactionaire” beweging, die opnieuw “orde” brengt in de maatschappij, en zorgt voor een “natuurlijke” samenleving, onder het welwillende oog van God.
Na verloop van tijd en na verschillende politieke beslissingen, staat ‘extreem rechts’ voor een reeks aparte bewegingen, die allemaal gekenmerkt worden door het principe van autoriteit. De meeste wijzen, ten dele of helemaal, de ‘onaantastbare beginsels’ af van de Verlichting en van de Franse Revolutie. In de tweede helft van de negentiende eeuw krijgen deze stromingen (gaande van het christelijke traditionalisme tot het republikeinse nationalisme) nog een extra dimensie in de vorm van xenofobie, soms zelfs van antisemitisme en ‘wetenschappelijk’ racisme.
In de nadagen van de Eerste Wereldoorlog ontstaat er een nieuw extreem rechts, als gevolg van de ‘brutalisering’ van de Europese maatschappij. Ze uit zich als een uitvergroot nationalisme, met populistische, soms socialistische inslag, dat zich verenigt rond een charismatische leider in een gemilitariseerde partij. Het fascisme is geboren. Het verspreidt zich in het interbellum over Europa, eerst in een Italiaanse en daarna in een Duitse versie. Het drukt een stevige stempel op deze periode, tot aan de Tweede Wereldoorlog, wanneer het oppermachtig wordt.
Meer dan een generatie lang wordt het gemarginaliseerd, tot een vierde golf van extreem rechts, met name populistisch of nationalistisch, tegenwoordig door Europa trekt. Net zoals vroeger vindt het voeding in economische crisissen en in identiteitscrisissen.
Camus, Jean-Yves, and Nicolas Lebourg. Les Droites Extrêmes En Europe. Paris: Seuil, 2015.
Backes, Uwe. Les Extrêmes Politiques : Un Historique Du Terme et Du Concept de l’Antiquité à Nos Jours. Paris: Cerf, 2011.
