Limoges, mei ’40 : de nederlaag en een boos en onmachtig parlement.

Vandaag lijken de woedekreten en de harde tussenkomsten van vele Belgische parlementairen tijdens de geïmproviseerde zitting te Limoges na de capitulatie van ons leger voorgoed weggedeemsterd. In mei 1940 vormden ze nochtans het signaal van een vertrouwensbreuk tussen de koning en een belangrijk deel van het "wettelijke land". Na hun terugkeer naar België na de Franse capitulatie zouden vele volksvertegenwoordigers en senatoren zich al dan niet met waardigheid pogen te verontschuldigen bij de vorst. Maar de argumenten en stellingnames in de Franse porselein- en schoenenhoofdstad op een zekere dag in mei '40 zouden toch niet helemaal vergeten worden. Zij doken weer op bij de grote afrekening tijdens de "Koningskwestie" van 1945 tot 1950. 

De snelle opmars van de vijandelijke troepen en het voorbeeld van de Eerste Wereldoorlog zorgden ervoor dat verschillende Belgische ministeries in afwachting van de overkomst van de regering uitweken naar Frankrijk, in het bijzonder naar Poitiers. Het is in die context dat het kwam tot de zogenaamde "breuk van Wijnendale » (25 mei) tussen de belangrijkste ministers en Leopold III. Drie dagen later capituleerde het Belgisch leger. In Frankrijk was men er bijzonder kwaad om. Op 28 mei 's ochtends sprak Frans eerste minister Paul Reynaud erover op de radio. Hij pakte koning Leopold en de voorstanders van de "onafhankelijkheidspolitiek" hard aan. Zijn woorden konden ook gezien worden als een manier om een zondebok aan te duiden om het Franse publiek de nederlaag die voor de deur stond te laten "slikken". De regering Pierlot kon niet achterblijven en betuigde haar volledige solidariteit met de geallieerden ... maar wilde ook de irritatie (om niet meer te zeggen) wegnemen die in Frankrijk over de Belgen ontstond. Op 29 mei besliste de regering dan ook zoveel mogelijk parlementairen te Limoges samen te roepen voor een plechtige openbare ... maar officieuze zitting. In de heersende verwarring zegde inderdaad niets dat het quorum zou bereikt worden. Ondertussen poogde Hubert Pierlot het roer opnieuw in handen te krijgen . Enkele uren na Paul Reynaud sprak hij ook op de radio en verklaarde dat de capitulatie van het leger niet die van het land betekende terwijl hij ook onderlijnde dat "de fout van één man niet die van het land" was. Hij onthief ook "officieren en ambtenaren" van hun plicht tot gehoorzaamheid die hun eed van trouw aan de koning inhield. Even later stelde de ministerraad officieel de "onmogelijkheid tot regeren" van Leopold III vast vermits die zich vrijwillig aan de vijand had overgeleverd. Dezelfde raad besloot voortaan ook de koninklijke prerogatieven collectief uit te oefenen met de formule "In naam van het Belgisch volk , wij, Ministers in Raad vergaderd..." ( art. 79 en 82). Dit geregeld zijnde, kon de zitting van Limoges geopend worden. Zij werd vastgelegd op 31 mei.

In Limoges werd het "Grand Casino" opgeëist voor de vergadering van de massa volksvertegenwoordigers en senatoren terwijl het er welbekende café « Le Cyrano » dienst deed als parlementaire bar. Weldra verdrongen de Vertegenwoordigers van het volk er zich : op een totaal van 202 volksvertegenwoordigers zouden er 89 zijn opgedaagd evenals 54 senatoren op 167 - maar het quorum was resp. 102 en 84… De regering Pierlot die wist dat ze niet overal geliefd was omdat ze zich zeer lang (en ondanks het gezond verstand?) aan de neutraliteit had vastgeklampt , maaide het gras onder de voeten van haar tegenstanders (meestal socialisten en links-liberalen) weg door te pleiten voor het voortzetten van de strijd aan de zijde van de Frans-Britse geallieerden. Om eventuele oppositiestemmen de mond te snoeren vroeg de regering "de unanieme steun van de senatoren en volksvertegenwoordigers in Frankrijk" en brandmerkte openlijk "de capitulatie waartoe Leopold III het initiatief heeft genomen en waarvoor hij ten aanzien van de Geschiedenis alleen verantwoordelijk is " . Hiermee werden wel erg gemakkelijk de neutralistische stellingnames uitgevlakt die verschillende regeringsleden (om te beginnen Paul-Henri Spaak) tussen 1936 en 1940 trouw beleden hadden en herwonnen ze ten aanzien van de geallieerden hun politieke maagdelijkheid. Maar niet alle opposanten zwegen. De socialisten Arthur Gailly, Louis Piérard en Max Buset eisten "iets flinker dan de gewone resolutie die ons wordt voorgelegd". De onafhankelijke katholiek René De Dorlodot, een doorgewinterd monarchist en sinds lang voorstander van een discreet akkoord met de geallieerden, verliet de zitting met slaande deuren omdat hij weigerde mee te spelen in een "verachtelijke en belachelijke komedie" waarin alles op voorhand vast lag en waar de koning veroordeeld werd zonder zich te hebben kunnen verdedigen. Zonder dat van de daken te schreeuwen, dachten een aantal katholieke volksvertegenwoordigers hetzelfde. Uiteindelijk haalde Pierlot zijn gelijk door beroep te doen op de nationale eenheid en het voortzetten van de strijd tegen Duitsland. Beter nog, als goede legalist bleef hij trouw aan de Grondwet en kon hij de afschaffing van de monarchie (wat sommigen wensten) vermijden en vergenoegde er zich mee dat men "de juridische en morele onmogelijkheid tot regeren " van Leopold III vaststelde. Deze zou het hem nooit vergeven.