Denktank opgericht door de Belgische overheid in 1936 en heropgericht in 1940 tijdens de Duitse bezetting, om het Belgische liberale parlementaire democratische bestel fundamenteel te hervormen.
De eerste versie van het Studiecentrum tot Hervorming van de Staat wordt opgericht door de regering Van Zeeland in 1936, als reactie op de socio-economische en politieke crisis. Het wordt geleid door de liberale minister van Staat, graaf Maurice Lippens (1875-1956). Dit zogenaamde ‘Centrum-Lippens’ heeft een brede opdracht om het Belgische parlementaire bestel te hervormen. Het eindrapport (1937) steunt een versterking van de uitvoerende macht. De voorstellen worden niet meer uitgevoerd voor 1940.
Op 20 augustus 1940 richt Maurice Lippens het Centrum opnieuw op, met steun van het Koningshuis. Het doel is een autoritair regime op te richten onder leiding van de Koning, deels ook om zo de collaborerende partijen de pas af te snijden. Het nieuwe centrum verzamelt een dwarsdoorsnede van de rechts-conservatieve Belgische elite: topambtenaren, juristen en magistraten en politici (onder wie leden van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV)). Het comité van secretarissen-generaal werkt ook mee. Het nieuwe centrum-Lippens’ bereidt een nieuwe Belgische grondwet en regering voor. Het ontwikkelt plannen voor een staatsgeleide economie, een autoritaire uitvoerende macht, corporatistische beroepsorganisaties en sociale hervormingen die de afschaffing van de Belgische liberale democratie impliceren. De plannen van 1940 gaan veel verder dan het rapport van 1937, onder meer onder invloed van het Duitse nationaalsocialistische model. Als Lippens zijn rapport eind december 1940 voorstelt aan de Koning is het momentum echter al voorbij. Er is geen Duitse steun meer voor deze hervormingen en de plannen blijven dode letter.
In de unieke context van 1940, is het werk van dit centrum ten dele te begrijpen als een laatste poging van een Belgische conservatieve elite om de massademocratie van na 1918 terug te draaien. In 1943-1944 begint men opnieuw na te denken over een (naoorlogs) politiek en socio-economisch bestel. Op dat moment is de liberale democratie terug richtinggevend en corporatistische ideeën zullen na 1945 verenigd worden met de parlementaire democratie.
Bibliografie
Gérard-Libois, Jules, et José Gotovitch. L’an 40 : La Belgique occupée. Bruxelles: CRISP, 1971.
Van Causenbroeck, Bernard. « Studiecentrum tot Hervorming van de Staat ». In Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, 2920. Tielt: Lannoo, 1998.
Luyten, Dirk. « Het centrum Lippens. Een Belgische Nieuwe Orde in een nazistisch Europa? » Revue belge de philologie et d’histoire/Belgisch Tijdschrift voor Filologie en Geschiedenis 71 (1993): 875‑912.
Luyten, Dirk. Ideologie en praktijk van het corporatisme tijdens de Tweede Wereldoorlog in België. Brussel: VUB Press, 1997.
