Andrée de Jonghe (1916-2007) werd geboren te Schaarbeek en groeide samen met haar zus op in een gelukkige gezin van lagere komaf, waar de ouders leerkrachten en patriotten waren. De capitulatie van 28 mei 1940 was een schok voor haar vader Frédéric de Jongh, een oud-strijder van de Eerste Wereldoorlog. Andrée, een commercieel tekenaarster met een verpleegstersdiploma, ging meteen helpen om gewonde soldaten te verzorgen in Brugge. Van het één kwam het andere, namelijk het helpen van Britse soldaten die vastzitten in bezet gebied. Om deze mannen te laten terugkeren, creëerde ze in de zomer van 1941 een ontsnappingsroute samen met Arnold Deppé, die onmisbaar was voor de overtocht in de Pyreneeën, maar werd op hun tweede reis gearresteerd.
Vanaf dat moment stopte Andrée, ook bekend als Dédée of Cyclone (Cycloon), niet met het verfijnen van haar project: door hulp te krijgen van de Britse geheime dienst in Spanje, door de hulp van haar vader, allemaal terwijl ze het netwerk dagelijks leidde met een ijzeren vuist in een fluwelen handschoen. Op vraag van haar contactpersoon bij MI9 ging haar netwerk, de Dédée-lijn en later Komeet, focussen op het repatriëren van geallieerde piloten die neergestort waren in vijandig gebied.
Gedragen door dit verzet in de vorm van “vechten zonder te doden” (motto die ze na de oorlog koos voor de l’Amicale Comète), haalt Dédée haar motivatie uit het leed en de erkenning van deze mannen, die ‘pakketten’ of zelfs ‘kinderen’ zijn geworden en geen andere keus hebben om hun lot toe te vertrouwen aan vreemden. Ze begeleidt hen te voet op hun weg door de Pyreneeën en hen zo terug te bezorgen aan de Britse geheime dienst. De arrestaties op de vluchtroute, die normaal gezien ondoordringbaar was, volgen elkaar op. Het tragische moment, waarvan Dédée wist dat het onvermijdelijk was, vond plaats op 15 januari 1943; ze werd gearresteerd toen ze aan haar 23ste overtocht wou beginnen en werd naar Duitsland gedeporteerd. Ze overleeft in Ravensbrück en Mauthausen. Haar vader had niet hetzelfde geluk. Gearresteerd in Parijs in juni 1943 en enkele maanden later gefusilleerd in Mont Valérien.
De terugkeer naar het normale leven moest gebeuren, ondanks de lange lijst van leden die overleden na hun deportatie, verdwenen waren of gefusilleerd waren, waarvan haar eigen vader deel uitmaakte. De nood om terug betekenis te geven aan een uitzonderlijk leven bracht Dédée er toe om verpleegkunde te gaan studeren in 1950. Vier jaar vertrok ze naar Congo om daar leprapatiënten te helpen en wijdde ze de rest van haar leven aan haar nieuwe ‘kinderen’.
Marie-Pierre d'Udekem d'Acoz, Andrée de Jongh : une vie de résistante, Bruxelles : Racine, 2016.
