Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog is de burgerlijke zuivering één van de vormen die de repressie van de collaborateurs aanneemt. Enkele maanden na het einde van de vijandigheden, in de herfst van 1945, gaat ze van start. Het doel is tweeledig: het ritme van de vervolgingen opdrijven en de ‘kleine collaborateurs’ aanpakken.
Het wetsbesluit van 19 september 1945 voert een bijzondere sanctie in voor de ‘lichtere’ gevallen van collaboratie: de ontzetting uit de burgerlijke en politieke rechten. Dit is een initiatief van de krijgsauditeurs. Ze stellen een epuratielijst van ‘kleine collaborateurs’ op. Die kunnen ze voor het leven of voor twintig jaar voor alle of voor een deel van hun rechten beroven, zonder dat ze moeten passeren langs de krijgsraad. De personen die door deze sanctie geviseerd worden, zijn vooral aanhangers van partijen en organisaties die met de Duitse bezetter gecollaboreerd hebben. Deze maatregel heeft een grote impact: er staan 43.093 personen vermeld op de Belgische epuratielijsten.
Een reeks procedures biedt toch de mogelijkheid aan diegenen die hun rechten verloren hebben om deze terug te krijgen. Ze kunnen voor de rechtbank van eerste aanleg van hun arrondissement verzet aantekenen tegen de ontzetting uit hun rechten. Als ze er niet in slagen hun rechten terug te krijgen, kunnen de herstelwetten van 14 juni 1948 en 29 februari 1952 nieuwe mogelijkheden bieden om geschrapt te worden van de epuratielijst. Nochtans is het pas met de wet van 30 juni 1961 dat alle personen die nog onder deze zuivering vallen, hun rechten terugkrijgen. Sommige burgers zijn dus voor lange tijd uit de maatschappij verbannen geweest.
Dumont, Amandine. “Le ‘Long’ Parcours Des Épurés de l’arrondissement Judiciaire de Mons : De La Déchéance Au Recouvrement Des Droits (1945-1961).” In Mons Dans La Tourmente: Justice et Société à l’épreuve Des Guerres Mondiales (1914-1961), edited by Amandine Dumont, Amandine Thiry, and Xavier Rousseaux, 185–219. Histoire, Justice, Sociétés. Louvain-la-Neuve: Presses universitaires de Louvain, 2016.
Huyse, Luc, and Steven Dhondt. La Répression Des Collaborations 1942-1952 : Un Passé Toujours Présent. Bruxelles: CRISP, 1993.
Aerts, Koen.“Repressie Zonder Maat of Einde?” De Juridische Reïntegratie van Collaborateurs in de Belgische Staat Na de Tweede Wereldoorlog. Gent: Academia Press, 2014.
