5 april 1943. Rond halfvier in de namiddag verschijnen 82 Amerikaanse bommenwerpers boven de gemeente Mortsel en droppen hun dodelijke lading. Het doelwit: de ERLA-fabriek. De bommen raken de fabriek, maar ook de woonwijk ernaast krijgt de volle lading. In enkele seconden zijn honderden huizen tot puin herleid. Ontdek hoe dit bombardement ook het leven van Maurice en Yvonne voorgoed veranderde.
Zes mensen staan verbouwereerd bij de uitgebrande restanten van een bus op het gemeenteplein van Mortsel. Het plein ligt vol met puin. Rondom hen zijn de huizen vernield. De man en vrouw links op de foto zijn Maurice Chovau en Yvonne Michiels. Al dagen weten ze niet waar hun dochtertje Lydia is. Voor de vrouw wordt het plots allemaal te veel. Ze barst in tranen uit. Haar man probeert haar te troosten. Tussen de brokstukken vinden ze een kinderschoentje. Langzaam dringt het tot hen door dat hun dochtertje het bombardement op Mortsel van 5 april 1943 niet heeft overleefd. Hoe een zonnige lentedag het leven van dit koppel en duizenden andere mensen voorgoed veranderde.
In de jaren dertig stapt het Antwerps koppel Maurice Chovau en Yvonne Michiels in het huwelijksbootje. Op 24 juni 1939 wordt hun dochtertje Lydia geboren en gaan ze in Antwerpen wonen.
Maurice werkt als chauffeur voor de directeur van een Antwerps havenbedrijf. Door zijn job heeft hij de mogelijkheid om de wereld te zien. Maurice en Yvonne krijgen de smaak van het reizen te pakken. In zijn vrije tijd speelt Maurice accordeon en piano in de caféetjes in de buurt… een leuke hobby waarmee hij ook nog iets bijverdient. Yvonne is zoals de meeste vrouwen in die tijd huisvrouw en zorgt met veel liefde voor hun dochtertje.
Het leven gaat zijn gang, ook onder de Duitse bezetting. Clara Michiels, de zus van Yvonne, gaat haar nichtje Lydia ophalen. Samen vertrekken ze van Antwerpen naar Edegem om er in de Lourdesgrot te bidden. Ze zouden er bidden voor Marcel, de zoon van Clara, die enkele maanden daarvoor tewerkgesteld is in Duitsland. Maar de grot zullen ze nooit bereiken.
Rond halfvier in de namiddag verschijnen 82 Amerikaanse bommenwerpers boven de gemeente Mortsel en droppen hun dodelijke lading. Het doelwit: de ERLA-fabriek. De geallieerden willen de Duitse productie van vliegtuigmotoren saboteren. De bommen raken de fabriek, maar ook de woonwijk ernaast krijgt de volle lading. In enkele seconden zijn honderden huizen tot puin herleid. Ook vier scholen worden zwaar getroffen. Uiteindelijk kost het geallieerde bombardement het leven aan 936 mensen, waarvan 209 kinderen.
De weg van Clara en Lydia gaat via Mortsel, waar ze op het gemeenteplein moeten overstappen van de tram op de bus. Even na halfvier slaat een voltreffer in op de drukke bus. Er is geen ontkomen aan. Clara en Lydia zijn op het verkeerde moment op de verkeerde plaats.
De chaos en ravage in Mortsel is enorm. Buurtbewoners en leden van het Vrijwillige Arbeidsdienst voor Vlaanderen (VAVV) beginnen het puin te ruimen. Het VAVV stelt vrijwillige jonge mannen te werk in België. In arbeiderskampen ontginnen ze gronden, bouwen ze dijken, of helpen ze bij rampen en bombardementen zoals die van Mortsel. De organisatie stond in nauw contact met het collaborerende Vlaams Nationaal Verbond (VNV) en DeVlag.
Er is geen enkel spoor van Clara en Lydia; alleen het knagende vermoeden dat ze op het verkeerde moment op de verkeerde plaats waren. De onwetendheid moet ondragelijk zijn geweest voor Maurice en Yvonne. Op 6 april rond 10 uur gaat de familie Lydia en Clara als vermist opgeven bij de politie van Antwerpen.
Ook de Duitse fotograaf Otto Kropf loopt rond tussen het puin. In België fotografeert hij voor de Duitse propagandadienst het dagelijks leven tijdens de bezetting. In Mortsel treft hij Maurice en Yvonne bij de uitgebrande bus op het moment dat ze beseffen wat er met hun dochtertje is gebeurd. Van de lichamen van Clara en Lydia is geen spoor meer te vinden, maar een vuil stukje stof van Lydia’s kleedje en haar verbrande schoentje laten er geen twijfel meer over bestaan…
Deze en andere foto’s van Mortsel zouden later in het propagandablad Signal verschijnen en moesten het bewijs leveren van de wreedheid van de geallieerden.
Het bombardement op Mortsel is niet de enige luchtaanval op België tijdens de oorlog. Bij de Duitse inval in mei 1940 worden verschillende Belgische steden door de Duitsers gebombardeerd. Na de capitulatie van het Belgische leger keert de rust weer. In de daaropvolgende jaren zijn er zeer zelden luchtaanvallen in België. Tot die bewuste maandagmiddag 5 april 1943. Met hun bommenwerpers willen de geallieerden de Duitse oorlogsindustrie ondermijnen. Na de ramp van Mortsel volgen er nog verschillende gelijkaardige aanvallen op Belgische steden. Maar ook na de bevrijding, in september 1944, bestoken de Duitsers België met hun beruchte V1 en V2-raketten. Bij de bombardementen langs beide kanten zijn vooral de gewone burgers het slachtoffer.
Tijdens de oorlogsjaren leert de bevolking leven met het gevaar en de angst voor de bommen. Maar de schade en het verdriet van duizenden burgers na een bombardement blijft even groot; ook voor Maurice en Yvonne.
Marcel, Clara’s zoon, verneemt in Duitsland het overlijden van zijn moeder. Hij mag terugkeren naar België om de begrafenis bij te wonen. Later duikt hij onder om niet terug in Duitsland te moeten gaan werken.
Al op 9 april vindt de uitvaartplechtigheid in de kathedraal van Antwerpen plaats. Daarna vertrekt de stoet van lijkwagens naar het gemeenteplein van Mortsel. Lydia en Clara worden samen met vele andere overledenen van het bombardement begraven op het kerkhof van Mortsel.
Het verlies van hun enige kind heeft Maurice en Yvonne zeer sterk getekend. Dat ze nooit afscheid hebben kunnen nemen, maakt het hen nog lastiger. Ze gaan veel op reis om dit te verwerken. Zo trekken ze geregeld met hun geliefkoosde motortandem doorheen heel Europa.
Maar vergeten doen ze niet. Met haar portretfoto op de schouwmantel, krijgt Lydia een prominente plaats in huis. Elk jaar gaan Maurice en Yvonne naar de herdenking in Mortsel en leggen ze bloemen neer bij het graf van Lydia.
Serrien, Pieter. “Bombardementen in België Tijdens WOII.” Pieter Serrien, October 11, 2010. https://pieterserrien.be/2010/10/11/bombardementen-in-belgie-tijdens-woii/.
Serrien, Pieter. Elke Dag Angst : De Terreur van V-Bommen Op België (1944-1945). Antwerpen: Horizon, 2016.
Serrien, Pieter. “Het Verhaal van de Bus.” Pieter Serrien, December 9, 2012. https://pieterserrien.be/2012/12/09/het-verhaal-van-de-bus/.
Serrien, Pieter. Tranen over Mortsel : De Laatste Getuigen over Het Zwaarste Bombardement Ooit in België. Antwerpen: Manteau, 2013.
