Medewerking met de bezetter met de bedoeling diens politiek en doelstellingen te dienen en te realiseren. Ongeveer 100.000 Belgen collaboreren in alle domeinen van de samenleving.
Er is een onderscheid tussen de samenwerking van een bezette
bevolking met een bezetter om het dagelijkse leven mogelijk te maken en
collaboratie in de strikte zin van het woord. Collaboratie impliceert
een doelbewuste en vrijwillige samenwerking om de politiek van de
bezetter en diens doelstellingen te helpen realiseren. Slechts een klein
deel van de bevolking is daartoe bereid. Het overgrote deel van de
Belgen schikt zich naar de bezettingsomstandigheden.
De Conventie van Den Haag (1907) stelt dat gezagsdragers verplicht zijn samen te werken met de bezetter voor zover die niet ingaat tegen de wetgeving van het bezette land. De krijgskansen bepalen mee de grens tussen een maatschappelijk aanvaarde samenwerking en een als inciviek gebrandmerkte collaboratie. Samenwerking wordt minder gebillijkt als Duitsland aan de verliezende hand is.
Collaboratie met de bezetter manifesteert zich in alle domeinen van de samenleving. Politieke collaboratie vormt vaak de basis voor andere vormen van collaboratie. In Vlaanderen wil het Vlaams-nationalistische Vlaams Nationaal Verbond (VNV) zijn doelstellingen bereiken via de bezettingsmacht. De partij verovert machtsposities in het bestuur van België.
Het VNV wordt beconcurreerd door Groot-Duitse collaborateurs van de Duits-Vlaamse Arbeidsgemeenschap (DeVlag) en de Algemene-SS Vlaanderen (ASSVL) die steun krijgen van de machtige Duitse SS. In Wallonië werpt Rex onder de leiding van Léon Degrelle zich op tot een bondgenoot van de bezetter. Vanaf 1943 ijvert Degrelle voor de aanhechting van Wallonië bij Duitsland. Zelf maakt hij carrière in de Waffen-SS.
Militaire collaborateurs lopen het meest in de kijker. Ze dragen
immers een uniform van het Duitse leger of van een paramilitaire
formatie en ze zijn gewapend. Ze worden ingezet als hulptroepen van de
bezettingsmacht of aan de Duitse fronten, vooral aan het oostfront. De
rekrutering voor (para-)militaire eenheden gebeurt via VNV, DeVlag,
ASSVL en Rex die zo hun loyaliteit aan de bezetter willen bewijzen. Toch
is er ook een toestroom is van apolitieke collaborateurs die zich om
redenen van broodwinning, persoonlijk opportunisme of avonturisme
engageren. Ook economische collaboratiegebeurt meestal uit
opportunistische redenen van winstbejag.
Collaborateurs werken mee aan de gewelddadige politiek van de bezetter. Collaborateurs met bloed aan de handen voeren uit wat hun politieke leiders propageren en wat de collaboratiepers schrijft. Collaborerende schrijvers en kunstenaars legitimeren het nationaalsocialistische regime. Het verzet bestrijdt wat in zijn ogen landverraders zijn met alle middelen terwijl collaborateurs als lid van Duitse politiediensten terugslaan. Het leidt tot een spiraal van geweld en terreur.
Van den Wijngaert, Mark, Bruno De Wever, Dirk Luyten, Fabrice Maerten, Patrick Nefors, Luc Vandeweyer, and Marnix Beyen. België Tijdens de Tweede Wereldoorlog. Antwerpen: Manteau, 2015.
