Instelling : Historische Huizen Gent
Collectie : Tentoonstelling "Gekleurd Verleden. Familie in oorlog"
Auteursrecht : Historische Huizen Gent
Webcaptie : “Amai amai amai, ’t zal weer een lange dag worden vandaag. Al die visites! Dat zou eens niet gekund hebben tijdens de bezetting. In het begin deed ik mijnen tour met de fiets maar toen ben ik oude moto’s beginnen kopen. Nieuwe moto’s waren er niet. Dus in september van 1944 had ik drie moto’s maar allemaal van die oude gevallen. Ik had ze ook alle drie nodig want er waren er altijd wel één of twee in panne. En toen de Duitsers zich terugtrokken zijn ze bij mij gestopt en hebben ze gevraagd of ik geen motor had. Ik heb hen toen gezegd: ‘ja, ik heb er twee in de garage staan maar die zijn alle twee kapot’. Dus die Duitsers de garage binnen en binnen de 20 minuten hadden ze die twee moto’s gemaakt en waren ze ermee weg. Ja die derde had ik vanachter in den hof verstopt, die hebben ze niet gevonden.”
Wanneer de oorlog in België vier jaar eerder uitbreekt, is de 23-jarige Albert Van Dessel student geneeskunde in Leuven. Op kot in de Naamsestraat, is hij in de nacht van 10 mei 1940 getuige van de ontploffende granaten in de stad. Onmiddellijk vertrekt hij naar zijn geboortedorp Putte in de provincie Antwerpen.
Albert krijgt te horen dat hij zich naar het westen van het land moet begeven, zoals zo’n 300.000 andere jonge mannen tussen zestien en vijfendertig jaar die nog geen legerdienst hebben vervuld. Met zestien jongens uit Putte, vertrekt hij met de fiets naar Ieper. Vandaaruit fietsen ze 400 kilometer verder naar Rouen in Frankrijk. Uiteindelijk komt hij in een Centre de Recrutement de l’Armée Belge (C.R.A.B.) terecht in Zuid-Frakrijk. Die centra zijn bedoeld om van de Belgische jongens reservesoldaten te maken. Maar door de Belgische capitulatie worden ze nooit soldaat. Albert werkt uiteindelijk een drietal maanden in een infirmerie in Vergèze, vlakbij Montpellier, en keert half augustus terug naar huis. Thuis gaat het gewone leven verder en Albert volgt opnieuw les aan de universiteit. Alleen de voedselbevoorrading wordt vanaf 1941 moeilijk.
Op 4 september 1942 begint dokter Van Dessel zijn eigen praktijk.
Instelling : Historische Huizen Gent
Collectie : Tentoonstelling "Gekleurd Verleden. Familie in oorlog"
Auteursrecht : Historische Huizen Gent
Webcaptie : “Ja in 1942 ben ik hier mijn praktijk begonnen in Keerbergen nadat ik was afgestudeerd in Leuven. Ik had al weleens een dokter vervangen die ziek was of met vakantie, maar dat was het. Nee, ik heb alles al doende moeten leren! Maar het grootste probleem is toch vooral dat we bijna geen medicijnen hebben. En wat er is, ja, is heel sterk gerantsoeneerd.”
Als jonge plattelandsdokter wordt dokter Van Dessel meteen geconfronteerd met de gevolgen van de bezetting. Er is geen penicilline of cortison en veel geneesmiddelen zijn gerantsoeneerd. Echte antibiotica bestaan nog niet. Bovendien verlagen de hygiënestandaarden, is de voeding te eenzijdig en is er een tekort aan kwaliteitsvolle zorg. Infectieziekten zoals pneumonie en tuberculose steken opnieuw de kop op. Tijdens de jaren dertig waren die ziekten nog onder controle door preventieve gezondheidsmaatregelen. Vooral tegenover tuberculose staat dokter Van Dessel machteloos. Jonge mensen ten onder zien gaan aan tbc valt hem zwaar.
Tijdens de bezetting moet dokter Van Dessel ook een echte allrounder zijn. Tanden trekken, bevallingen uitvoeren, schotwonden verzorgen: hij doet alles zelf, zonder verpleegsters of technische bijstand van collega’s. Veel van hen zijn gevlucht of ondergedoken. Al doende leert hij het vak en het organiseren van zijn dokterspraktijk. Een hoog salaris kan hij tijdens de oorlogsjaren ook niet verwachten. Patiënten die het honorarium van 8 à 10 frank niet kunnen betalen, betalen hem doorgaans ‘in natura’ met etenswaren of andere goederen.
Naarmate de oorlog vordert, voelt dokter Van Dessel de sfeer in het land steeds grimmiger worden. Het geweld tussen collaborateurs en verzetslui neemt toe en de Duitse repressie wordt brutaler. Zo is er de moord op de anti-Duitse huisarts van Putte, dokter Cornil. De man stond op de dodenlijst van de ‘zwarten’ en wist wat er boven zijn hoofd hing. De dag nadat dokter Van Dessel hem voor het laatst ontmoet, komen drie mannen om halfelf ‘s avonds bij hem thuis aankloppen. Ze nemen hem mee naar de Kommandatur voor ondervraging. Maar onderweg moet hij uitstappen en schieten ze hem dood. Voor die moord wordt niemand aangehouden
Een van de patiënten van dokter Van Dessel is de burgermeester van Tremelo. Hij heeft er de bijnaam ‘de zwarte burgemeester’ vanwege zijn reputatie als collaborateur. Op een dag schiet het verzet hem neer. Als dokter Van Dessel arriveert ligt de burgemeester in een gracht met vijf kogels in zijn lijf, maar hij leeft nog. Hoewel de dokter zich niet aangetrokken voelt tot de Nieuwe Orde-ideologie en bewondering voelt voor het verzet, houdt hij geen rekening met de bedenkelijke reputatie van de man. Hij redt hem door hem in Mechelen te opereren.
Dokter Van Dessel houdt zich maar weinig bezig met collaboratie of verzet en focust zich in de eerste plaats op het verzorgen van zijn patiënten. Door de oorlogssituatie is dat tijdens zijn eerste jaren als dokter al een uitdaging op zich.
De Wever, Bruno, Martine Van Asch, and Rudi Van Doorslaer, eds. “Getuigenis Dokter Van Dessel.” In Gekleurd Verleden: Familie in Oorlog, 33–39. Tielt: Lannoo, 2010.
Velle, Karel. “Dat Waren de Grote Drama’s, Jonge Mensen Die Stierven.” In Gekleurd Verleden: Familie in Oorlog, edited by Bruno De Wever, Martine Van Asch, and Rudi Van Doorslaer, 40–47. Tielt: Lannoo, 2010.
