In bezet België behoort het handhaven van de openbare orde tot de belangrijkste taken van het militair bezettingsregime. Als Militärbefehlshaber in Belgien und Nordfrankreich werkt generaal von Falkenhausen een reeks veiligheidsmaatregelen uit die niet alleen de openbare orde moeten helpen veiligstellen, maar meteen ook de bestraffing regelen van diegenen die de veiligheid van de Wehrmacht in gevaar hebben gebracht.
Tijdens het eerste bezettingsjaar wordt het militair bewind geconfronteerd met een gebied waarin de bevolking het werk hervat, de economie zich gestaag herstelt en er van verzet amper sprake is. Omdat er in deze fase van de oorlog nog geen nood is aan een harde repressie, doen de Duitse militairen er alles aan om zich het imago van een ‘correcte’ bezetter toe te meten. Het resultaat is een relatief milde repressiepolitiek die gekenmerkt wordt door een bijna systematische gratiëring van doodstraffen en zware vrijheidsstraffen.
Het kantelmoment in de Duitse veiligheidspolitiek doet zich voor in de tweede helft van 1942. Gehate maatregelen zoals de verplichte tewerkstelling in Duitsland, de kerende oorlogskansen en een toename van het gewapend verzet dringen de bezetter in het defensief. Hoewel het militair bewind een gerechtelijke vervolging van verzetslui verkiest, grijpt de bezetter toch steeds vaker terug naar buitengerechtelijke methodes zoals deportatie naar de concentratiekampen of de executie van gijzelaars als vergelding voor onopgehelderde gewelddaden.
Vanaf 1943 neemt niet alleen de buitengerechtelijke repressie in omvang toe. In zijn strijd tegen het toenemende verzet zoekt de bezetter ook steeds vaker de limieten op van de bestaande gerechtelijke procedures. Zijn krijgsraden spreken steeds meer doodstraffen uit die voortaan op bijna systematische wijze worden uitgevoerd. Bovendien laat de bezetter op 10 mei 1943 voor het eerst drie ter doodveroordeelde verzetslui ophangen, een maatregel die vooral moet afschrikken.
Met de regimewissel van 18 juli 1944 breekt een laatste fase aan in de Duitse veiligheidspolitiek. Met het verdwijnen van het militair bewind en de komst van een burgerlijk bestuurkomt de ordehandhaving in handen de SS, wat leidt tot een hoofdzakelijk buitengerechtelijke repressie. Het nieuwe regime stelt zich niet alleen welwillend op ten aanzien van collaborateurs die op eigen houtje represailles nemen tegen verzetslui, ook de ontvoogde politiedienst Sipo-SD krijgt vrij spel in haar strijd tegen het verzet. Dit leidt onder meer tot standrechtelijke executies en grootschalige razzia’s en moordpartijen.
De Jonghe, Albert. “De Strijd Himmler-Reeder Om de Benoeming van Een HSSPF Te Brussel (1942-1944). Eerste Deel: De Sicherheitspolizei in België.” Bijdragen Tot de Geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog 3 (1974): 9–81.
Roden, Dimitri. “"In Naam van Het Duitse Volk!” Het Duitse Krijgsgerecht En de Openbare Orde in Bezet België (1940-1944).” Ph.D. Thesis, Universiteit Gent, 2015.
Roden, Dimitri. “Van Aanhouding Tot Strafuitvoering. De
Werking van Het Duitse Gerechtelijke Apparaat in Bezet België En
Noord‑Frankrijk (1940-1944).” Cahiers d’Histoire Du Temps Présent/Bijdragen Tot de Eigentijdse Geschiedenis 22 (2010): 113–60.
