Rijkswacht

In tegenstelling tot 1914-1918 blijft de Rijkswacht actief op het Belgische grondgebied tijdens de tweede bezettingsperiode. Ze zal deze periode niet zonder kleerscheuren doorkomen. Het korps wordt versterkt, gespecialiseerd, ‘vervlaamst’ en gepolitiseerd. De hervormingen worden doorgevoerd onder Duitse druk, maar zijn in hoofdzaak het werk van de Belgische autoriteiten: Gérard Romsée (Vlaams Nationaal Verbond, VNV), secretaris-generaal van Binnenlandse Zaken, en kolonel Van Coppenolle, die vanaf februari 1943 de leiding heeft over het korps. De veranderingen beantwoorden aan een reeks professionele criteria, zoals de noodzaak om te moderniseren of meer doelgericht te werk te kunnen gaan, maar andere zijn dan weer van zuiver ideologische aard. 

Het duurt even voor er een modus vivendi gevonden wordt wat betreft het kader waarbinnen de rijkswachters in België zullen opereren. Ze worden heen en weer geslingerd tussen hun professionele en patriottische verplichtingen: hoe kan men met zekerheid weten of diegene die men aanhoudt een verzetsman is of een gewone crimineel. Hoe optreden tegen de zogenaamde ‘voedselfraude’, die voor de betrokkenen gewoon een kwestie is van overleven? Een algemeen beeld schetsen van de activiteiten van de Rijkswacht is onbegonnen werk: het varieerde naar gelang de omstandigheden, de plaats, de eenheid, de manschappen en de invloed van hun oversten en de magistratuur. De individuele houding kon zowel in de richting van de collaboratie als het verzet gaan, maar toont vooral aan dat er veel ruimte was voor grijze zones.