"Brussel juicht. Het grote gebouw op de Louizalaan waarin de politiediensten van de Gestapo gevestigd zijn, werd vanmorgen beschoten door een Engels vliegtuig dat waarschijnlijk gevlogen werd door een Belgisch piloot die de stad goed kent". Het is een zinnetje uit de kroniek van Paul Delandsheere en Alphonse Ooms over het wapenfeit van de piloot Jean de Selys Longchamps. De gecensureerde pers verzweeg het feit natuurlijk. Maar het nieuws deed vlug de ronde in alle straten van de hoofdstad. Wie was nu de man achter de beschieting ?
Jean Michel Paul de Selys werd op 31 mei 1912 te Brussel geboren in een aristocratische familie met Haspengouwse wortels. Hij was de tweede zoon en het derde kind van Emilie de Theux de Meylandt et Montjardin (1880-1972) en baron Raymond de Selys Longchamps (1880-1966). Zijn vader kon als voorbeeld doorgaan : zeer gelovig zonder fanatiek te zijn met een mooie militaire loopbaan, vermits hij de Grote Oorlog beëindigde als majoor met veel eretekens (Belgisch en Frans oorlogskruis, Brits Military Cross ,…). Toch liep de schoolcarrière van de jongen niet van een leien dakje. Hij leek eigenzinnig en had weinig voeling met de verplichte vakken in het vrij middelbaar onderwijs ; zijn studies brachten hem als dilettant van college naar college, van Saint-Michel (Brussel) tot Maredsous. Een beetje bij gebrek aan iets beters raadde zijn vader hem na afloop een militaire carrière aan. In 1933 deed hij zijn eerste stappen in het schooleskadron van het 1e regiment Gidsen. Dit scheen hem goed te bevallen en vier jaar later werd hij bevorderd tot onderluitenant bij de cavalerie. Daarna volgde een periode met weinig hoogtepunten en veel militaire dienstbaarheid - tot de Duitse inval op 10 mei 1940.
Net als zijn vader vocht Jean de Selys een “mooie” veldtocht tijdens de 18 dagen strijd van het Belgisch leger. Als lager officier in de groep wielrijders van de 17e infanteriedivisie vocht hij te Lanaken, aan de Gete en de Leie en ook aan het Maas-Schelde-verbindingskanaal. Op 28 mei 1940 vernam hij de onvoorwaardelijke overgave van het Belgisch leger. In tegenstelling tot vele anderen aanvaardde hij dit niet en eigenzinniger dan ooit slaagde hij erin op 2 juni te De Panne in te schepen voor Groot-Brittannië.
Hij bleef slechts kort in Engeland omdat hij met de resten van het Belgisch leger in Frankrijk aan de zijde van de Geallieerden verder wilde vechten. Maar hij was nog maar pas terug op het vasteland toen Frankrijk capituleerde. Met een paar andere doorbijters (Albert Guérisse, de latere generaal Danloy, Janssens de Vaerebeke,…) trok hij naar Marseille. Doel: inschepen voor Gibraltar –Britse kolonie- of Marokko – Frans protectoraat waar zich Belgische piloten van de luchtvaartschool bevonden. Maar zowel Gibraltar als Oudjda in Marokko bleken ‘slechte goede’ ideeën : in een wereld op instorten kon niemand zijn diensten gebruiken. Hij bleef proberen, maar het enige resultaat was dat de diensten van Vichy hem in het oog kregen en hem naar Frankrijk terugstuurden, naar een interneringskamp bij Montpellier. De bewaking liet te wensen over; de jongeman kon ontsnappen en via de Pyreneeën en Spanje in Portugal raken. Van daaruit lukte het hem op het einde van de herfst opnieuw Groot-Brittannië te bereiken, net na de” slag om Engeland”. Hij wilde doorvechten liever dan in Tenby te vegeteren en met een naam als de zijne – geholpen door wat gepruts aan zijn officiële documenten dat hem een paar jaar jonger maakte - raakte hij bij de Royal Air Force …
In januari 1941 werd hij als aspirant Pilot Officer van de R.A.F. (Voluntary Reserve) ingeschreven aan de Frans-Belgische school te Odiham. Eens zijn vliegeniersbrevet behaald, werd hij op 14 augustus toegewezen aan de 61th operational Training Unit en op 30 september 1941 mocht hij dan het beroemde 609th Squadron vervoegen. Dit behoorde tot de 11e Fighter group die het zuiden van Engeland tegenover het Kanaal en de Pas-de-Calais moest verdedigen. De Selys bleek een uitstekend leerling en een proactieve piloot die altijd klaar stond en steeds beter wilde worden. Al snel werd hij een specialist van het luchtgevecht op lage hoogte waarvoor zijn Hawker Typhoon- jachtbommenwerper met vier zeer efficiënte kanonnen van 20 mm. bijzonder geschikt bleek. Maar gedurende maanden vloog hij enkel hit-and-run missies is tegen Duitse Schnellboote in het Kanaal of tegen het Franse spoorwegnet en treinen . Eind 1942 had hij daar genoeg van.
Goede bekenden vertellen dat hij zou vernomen hebben dat zijn vader was aangehouden voor verzetsfeiten en doodgemarteld op de hoofdzetel van de Sipo-SD te Brussel. Die politiedienst bevond zich in een modern flatgebouw van 11 verdiepingen op het nr. 453 van de Louizalaan. Dat stak duidelijk af tegen de meesterwoningen ernaast, ook al door zijn grootte. De Selys vroeg dan aan zijn oversten of hij het gebouw mocht aanvallen maar kreeg eigenaardig genoeg geen antwoord. Zijn idee liet hem echter niet los. Na twee valse starts omwille van het slechte weer zou hij zijn plan in de ochtend van 20 januari 1943 toch uitvoeren. Die dag moest hij met een escorte - sergeant Andréa Blanco – in principe enkel het treinverkeer Brugge-Gent verstoren. Dat was snel gebeurd. Hij stuurde zijn collega terug naar de basis om hem niet te compromitteren en zette, laag vliegend om de vijandelijke radar te ontwijken, koers naar de hoofdstad. Een klein halfuur later vloog hij boven Brussel en oriënteerde zich op de grote koepel van het Justitiepaleis. Het spel kon beginnen. Het was halftien. Steeds op lage hoogte begon hij snelheid te minderen, overvloog het koninklijk paleis, zwenkte ter hoogte van Sint-Joost-ten-Node, raasde over de triomfboog van het Halfeeuwfeestpaleis vooraleer opnieuw een bocht te maken om de grote lanen te volgen in de richting van de Natiënlaan (nu Franklin D. Rooseveltlaan) en het Terkamerenbos. Hij scheerde nu vlak boven de daken in de as van de Emile De Motlaan. Het gebouw “van de Gestapo “ lag voor hem. Hij vertraagde nog en opende het vuur met de vier kanonnen van zijn Typhoon waarbij de voorkant van het gebouw tientallen projectielen te verwerken kreeg en de ruiten er allemaal aangingen. Pas op het laatste moment trok hij op zodat geen enkele verdieping gespaard bleef … en hij het gebouw niet binnenvloog. Zijn beschieting (waarschijnlijk tweehonderd obussen van 20 mm in twintig seconden) bleek zo efficiënt dat geen enkel ander gebouw geraakt werd. Hij kon tevreden zijn des te meer dat hij boven het paleis nog een Belgische vlag had kunnen afwerpen en boven Gent een aantal driekleurig vlaggetjes. Nog altijd laagvliegend bereikte hij een dertig minuten later zijn basis Manston. Hij besloot zijn éénmansraid met een triomfantelijk « I have done it !» tegen zijn kameraden.
Op hetzelfde moment ging het er te Brussel aan de Louizalaan 453 minder feestelijk aan toe. De beschieting had zware schade aangericht en een aantal totaal verraste « gestapisten » lag gewond of dood op de vloer. Op straat verschenen steeds meer omstanders die door brutale Feldgendarmen werden tegengehouden, maar hun voldoening niet onder stoelen of banken staken. Natuurlijk ontstonden er al snel geruchten : bij de aanval van het Britse vliegtuig zou “een dertigtal” Duitse doden gevallen zijn, m.n. een « kolonel Müller », en tientallen gewonden zoals de vele ziekenwagens konden laten vermoeden. Onderzoek wijst uit dat de nazi’s in werkelijkheid ”maar” vier doden (o.m. een grote vis, SS-Sturmbannführer Alfred Thomas) en een tien gewonden telden… Het gebouw bleef wel weken buiten dienst. De Gestapo moest verhuizen naar nr. 347 dat overigens zo gelegen was dat het exploot van de Selys niet kon herhaald worden …
Toch begon niet lang na de feiten een vervelend verhaal de ronde te doen. Door zijn niet doordachte actie zou de Selys ongewild de dood van “een patriot” veroorzaakt hebben die net werd ondervraagd (een Duitser die voor de Britse geheime dienst werkte, beweerde men soms) en die zo onvoorzichtig was geweest een ledenlijst van een verzetsgroep bij zich te dragen. De nazi’s hadden maar zijn zakken te doorzoeken om de beruchte lijst te vinden die hen kort nadien zou toegelaten hebben om de “groep Van Schelle” te arresteren … Vandaag weten we dat daar niets van aan was : de ontmanteling van de groep Van Schelle was al enkele dagen VOOR de raid begonnen en de ondervragingen startten gewoonlijk niet voor 10 uur. Het verhaal vormde dus een provocatie die misschien door de bezetter zelf bekokstoofd was…
Zijn vrienden hadden alleen maar gelukwensen voor hem, maar van zijn oversten kreeg Jean de Selys-Longchamps een sanctie wegens het vliegen van een niet toegelaten gevaarlijke missie. Van Flight-Lieutenant werd hij gedegradeerd tot Flying-Officer. Toch werd hij enkele maanden later eervol vermeld in een dagorder en op 31 mei 1943 kreeg hij zelfs het zeer gezochte Distinguished Flying Cross (het Belgisch oorlogskruis met palmen bezat hij al) .
Hij verliet het 609e Squadron voor het 3e Squadron en vloog daar de volgende maanden zijn ‘gewone’ missies. In de nacht van 15 op 16 augustus 1943 keerde hij terug van een raid op Oostende. Maar zijn Hawker Typhoon die waarschijnlijk geraakt was door de vijandelijke Flak, brak in twee voor hij op zijn thuisbasis Manston kon landen. Het ongeluk bleek fataal…
Charles DEMOULIN, Mes oiseaux de feu, Paris, Julliard, 1982.
Gustave RENS, Jean de Selys-Longchamps, vengeur des victimes de la Gestapo, dans : Général CRAHAY, 20 héros de chez nous 1940-1964, Bruxelles, Editions J.-M. Collet, 1983, pp. 65-79.
Coupures de presse « Jean de Selys-Longchamps »-CEGESOMA
