Na de bevrijding moet de Belgische democratische staat zijn gezag opnieuw vestigen. De doorstart en heropstart van het gerechtelijk apparaat is een sleutelcomponent van deze politieke restauratie.
Hoven en rechtbanken hebben, in tegenstelling tot de Eerste Wereldoorlog, hun activiteiten niet gestaakt en blijven na de bevrijding gewoon functioneren. Wel moet een aantal magistraten zich verantwoorden voor hun houding tijdens de bezetting en zijn andere slachtoffer geworden van Duitse repressie.
Naast hun normale activiteiten, worden hoven en rechtbanken geconfronteerd met de gevolgen van oorlog en bezetting. Zo moeten vrederechters zich buigen over voogdijkwesties van kinderen geboren uit een relatie van een Belgische vrouw en een Duitse soldaat en stijgt het aantal echtscheidingen. Of nog: Joden die de oorlog hebben overleefd en wiens eigendom is ontvreemd tijdens de bezetting, doen een beroep op de rechter om die terug te krijgen.
De doorstart wordt bemoeilijkt door de ontplooiing van het grote apparaat van het militaire gerecht, dat instaat voor de bestraffing van de collaboratie; voor de bevolking dé allereerste prioriteit van justitie na het vertrek van de Duitsers. De auditoraten beginnen hun werk direct na de bevrijding en in oktober 1944 vellen de krijgsraden hun eerste vonnissen.
Het militair gerecht maakt een grote en snelle expansie door. In februari 1946 zijn 21 krijgsraden actief, het maximale aantal. Om het militaire gerecht aan de nodige mankracht te helpen wordt een beroep gedaan op magistraten van de niet-militaire hoven en rechtbanken, die daardoor vaak kampen met een tekort aan personeel.
Huyse, Luc, and Steven Dhondt. Onverwerkt Verleden : Collaboratie En Repressie in België 1942-1952. Leuven: Kritak, 1991.
Swillen, Gerlinda. De Wieg van de Tweede Wereldoorlog : Oorlogskinderen Op de as Brussel-Berlijn. Brussel: VUB Press, 2016.
