Wetgeving van de naoorlogse repressie van collaboratie

Na de oorlog bestraft de overheid voornamelijk vier vormen van collaboratie: (1) militaire, (2) economische, (3) politieke en intellectuele collaboratie en (4) verklikking aan de vijand. In Londen verscherpt de regering in ballingschap de strafwet tijdens de bezetting: de toepassing breidt uit en de strafmaat verhoogt. De goedgekeurde voorstellen komen van een comité geleid door socialistisch senator Henri Rolin.

Niet enkel Belgen die dienen in een vijandig leger maken zich schuldig aan “militair samenwerken met de vijand”. Ook Belgen die taken van strijd, vervoer, werk of bewaking opnemen die normaal voor rekening van het vijandig leger zijn, plegen militaire collaboratie. Paramilitaire organisaties zoals de Garde d’Usines of de Fabriekswacht zijn strafbaar, maar ook bijvoorbeeld keukenhulpen in Duitse kazernes of verpleegsters van het Duitse Rode Kruis. Om de strijd aan het oostfront te bestraffen, komt er een lossere definitie van het begrip “geallieerd”: strijden tegen een gemeenschappelijke vijand is voortaan voldoende om geallieerd met België te zijn, ook al is er geen formeel verdrag. 

Het comité herwerkt politieke en intellectuele collaboratie om propagandamisdrijvenstrenger en gemakkelijker te bestraffen. De doodstraf is de maximumstraf en het volstaat voortaan “wetens” te handelen in plaats van met “kwaad opzet”. Enkel de gestelde daden en niet de intenties om de Belgische staat schade te berokkenen, moeten bewijsbaar zijn. Ook voor verklikkingen met de ergste gevolgen voert het comité de doodstraf als maximumstraf in. In de finale tekst van de besluitwet verlaagt ook de bewijslast nog op dezelfde wijze.

Tegelijk werkt de regering-Pierlot in Londen samen met aanwezige politici en auditeur-generaal Walter-Jean Ganshof van der Meersch aan een besluitwet die het nationaliteitsverval uitbreidt en veroordeelden een brede ontzetting uit de burgerlijke en politieke rechten oplegt.

Eind mei 1945 beperkt een besluitwet de interpretatie van economische collaboratie. Niet veel later, in september 1945, stelt de besluitwet betreffende de epuratie in zake burgertrouw een procedure in die toelaat om mensen door een inschrijving op de lijst van de krijgsauditeur zonder veroordeling hun burgerlijke en politieke rechten te ontnemen. Het doel is om de kleine feiten van, voornamelijk politieke, collaboratie te sanctioneren zonder een bijkomende gevangenzetting van nog eens duizenden mensen, doorgaans gewone leden van collaborerende politieke partijen zoals het Vlaams Nationaal Verbond en Rex. Tezelfdertijd stellen verschillende overheidsdepartementen met interpretaties, aanpassingen en clausules op bestaande wetgeving nog tal van administratieve uitsluitingen in op ambten, diensten en voordelen die de overheid normaal aan de burgers waarborgt.