Het Hof van Cassatie is het hoogste gerechtshof van de rechterlijke macht. Het oordeelt over de rechtspraak en niet over de feiten. Zo oefent het de ultieme controle uit op de rechterlijke beslissingen. Tijdens de tweede wereldoorlog was de invloed van dit corps van 21 magistraten tweeledig.
In de weken na de capitulatie, spelen meerdere magistraten van het Hof van Cassatie een belangrijke politiek rol. Hun juridische expertise, het feit dat ze slechts de enige hoge vertegenwoordigers zijn van de Staat die nog op post zijn en het feit dat ze deel uitmaken van het establishment, maken van hen raadgevers van de eerste orde. Achter de schermen wordt hen raad gevraagd over de omvang van de bevoegdheid van de koning en van de secretarissen-generaal. Zo dragen ze bij tot het accepteren van de oplossing van het minste kwaad: men geeft er de voorkeur aan om de Belgische instellingen te behouden onder controle van de Duitsers, eerder dan alle instellingen door Duitse te laten vervangen.
De Belgische wetgever is met opzet vaag gebleven over de reikwijdte van de macht van de secretarissen-generaal (wet van 10 mei 1940). Bijgevolg moet het Hof van Cassatie via zijn jurisprudentie een antwoord bieden op deze delicate kwestie. Het Hof willigt de wensen van de bezetter in wat leidt tot twee juridische crisissen in 1942. Aan deze momenten van zware spanning komt een einde door een ‘pact’ tussen het Hof en de Duitse autoriteiten, waar de Belgische magistratuur verzwakt uitkomt.
Bost, Mélanie, and Kirsten Peters. “Magistrates and Occupants, a Few Milestones of a Diachronic Comparison (1914-1918 / 1940-1944).” In Modernisation of the Criminal Justice Chain and the Judicial. New Insights on Trust, Cooperation and Human Capital, edited by Annie Hondeghem, Xavier Rousseaux, and Frédéric Schoenaers, 233–60. Cham: Springer, 2016.
Venema, Derk. “The Judge, the Occupier, His Laws, and Their Validity. Judicial Review by the Supreme Courts of Occupied Belgium, Norway, and the Netherlands 1940-1945 in the Context of Their Professional Conduct and the Consequences for Their Public Image.” In Justice in Wartime and Revolutions : Europe, 1795-1950, edited by Margo De Koster, Hervé Leuwers, Dirk Luyten, and Xavier Rousseaux, 203–23. Bruxelles: Algemeen Rijksarchief, 2012.
