In september 1944, bij de bevrijding, melden ongeveer 53.000 Belgen zich in de rekruteringscentra aan als oorlogsvrijwilliger. De meesten onder hen zullen opgenomen worden in fuseliersbataljons , lichte infanterie-eenheden zonder zwaar materieel. Deze mannen hebben helemaal geen gevechtservaring en hebben slechts een korte en summiere militaire opleiding genoten. Zij worden derhalve ingezet voor ondergeschikte opdrachten, hoofdzakelijk het bewaken van opslagplaatsen en verbindingslijnen.
De regering is terug in het land en staat sterk onder de invloed van Groot-Brittannië. De regering denkt ook na over een blauwdruk voor het leger van morgen. Er zijn manschappen maar weinig materieel en nog minder chefs. Veel kaderpersoneel is nog krijgsgevangen. Nieuwe eenheden moeten evenwel dringend worden opgericht want de regering wil dat België deelneemt aan de bezetting van Duitsland, nu dit land bijna verslagen is. Een andere belangrijke zorg van de regering is de controle verkrijgen over het verzet , waarvan bepaalde onderdelen vrij onstuimig tekeer gaan. Een oplossing zou erin bestaan deze groepen op te nemen in nieuwe eenheden die dan zouden geïncorporeerd worden in de “Brigade Piron” die op dat ogenblik aan de gevechten deelneemt. Na moeizame onderhandelingen met de Britten wordt overeengekomen om vijf nieuwe infanteriebrigades van elk 4000 man op te richten.
Deze brigades worden opgericht in België tussen januari en juni 1945. De Tweede Brigade die de naam “Ijzer” krijgt wordt samengesteld in januari 1945 in de streek van Ronse en Oudenaarde. Dan volgen de Derde (“Rumbeke”) en de Vierde Brigades (“Steenstrate”) opgericht resp. in de streek van Oudenaarde en Bergen. In mei wordt de Vijfde (“Merkem”) opgericht in de streek van Waver en Fleurus. In juni volgt tenslotte de Zesde (“Deinze”) in de streek van Brasschaat. Zij schepen in met bestemming… Noord Ierland.
De keuze is op Noord Ierland gevallen omdat alleen daar de nodige infrastructuur voorhanden is. In België zijn de kazernes bezet door de geallieerden. In Ulster zijn de installaties die gediend hebben voor de opvang van Amerikaanse eenheden voor hun vertrek naar Normandië nu vrij. Het verblijf van de Belgen in het Verenigd Koninkrijk moet ervoor zorgen dat zij maximaal opgevangen worden door Britse instructeurs en dat de banden tussen de twee landen worden aangehaald.
De Tweede, Derde en Vierde Brigades bestaan uitsluitend uit vrijwilligers; de Vijfde en de Zesde zijn gemengd (vrijwilligers maar ook dienstplichtigen van de klasse 1941). De mannen verblijven enkele dagen in kantonnement en krijgen daar het ABC van het militaire leven opgelepeld; nadien volgt het transitkamp Oostende. Vandaar gaat het per boot naar Dover of Harwich en dan per trein dwars door Engeland en dan weer per schip naar Belfast. De rekruten worden ondergebracht in de voorziene kampen. Dan begint een opleiding van 20 weken, onder leiding van Britse instructeurs.
In de praktijk is het verblijf van de Belgische soldaten allesbehalve idyllisch. De uitrusting en het materieel zijn summier, het eten zo en zo. Het aanhoudend regenweer, eigen aan de streek, voedt de melancholie onder de soldaten. Al deze zaken creëren een gevoel van algemene somberheid dat afsteekt bij de krijgshaftige geestdrift waarop sommige optimisten hadden gehoopt. De middelen ingezet voor de opleiding zijn ondermaats. Bovendien zijn er ook vaak incidenten tussen Belgische soldaten en de plaatselijke bevolking. Op het einde van de rit zijn de Belgen gelukkig dat zij na twintig weken opleiding terug naar huis kunnen; de Ieren van hun kant zijn opgelucht nu zij verlost zijn van de Belgische aanwezigheid waarvoor zij niet echt vragende partij waren. Wanneer de verschillende brigades weerkeren naar België, tussen juli en november 1945, heeft Duitsland gecapituleerd en kan een nieuw tijdperk beginnen.
Pascal DELOGE, Une coopération difficile, Belgique et Grande-Bretagne en quête de sécurité à l’aube de la guerre froide, Bruxelles, MRA, 2000.
