België in oorlog / Artikels

Vrouwen en verzet: het voorbeeld van Court-Saint-Étienne

Thema - Verzet

Auteur : Wattecamps Loriane (Instelling : UCL)

In Court-Saint-Étienne beslissen sommigen, zoals dat overal in België gebeurt, om zich te verzetten tegen de bezetter. Hoewel er in het stadje minder vrouwen dan mannen in het verzet zaten (28 vrouwen krijgen een erkenning tegenover 146 mannen), betekent dat niet dat ze minder actief zijn. De overgrote meerderheid (27 van de 28 vrouwen) is verbonden aan het Onafhankelijkheidsfront (OF) en onderscheidt zich door solidariteits- en hulpacties (26 van de 28 vrouwen

Een ondervertegenwoordiging die nuance verdient

De mindere aanwezigheid van vrouwen in het verzet in Court-Saint-Étienne was niet ongewoon. Oorzaak lag bij de familiale verplichtingen die aan vrouwen werden toegewezen en bij hun beperkte participatie in het publieke leven. Van de vrouwen die werkten, traden er veel meer toe tot het verzet. Maar er waren nog andere factoren die een rol speelden. Zo voelden sommige vrouwen niet de noodzaak om zich na de oorlog te laten erkennen. Nog meer vrouwen hielpen hun echtgenoot in het verzet, en maakten op die manier ook zelf deel uit van het verzet. Maar dat gegeven bleef nadien vaak onzichtbaar in de erkenningsdossiers.

Als koppel in het verzet: een ondersteunende of zelfstandige rol voor vrouwen?

1-irma-caldow.jpg
Instelling : CegeSoma
Oorspronkelijke legende : 1. Irma Caldow, lid van de Gewapende Partizanen en Groep G van Givry (Henegouwen), foto genomen in Solre-sur-Sambre, rond 1943-1944.

In Court-Saint-Étienne viel een bepaalde tendens op te merken, namelijk dat man en vrouw toetraden tot dezelfde verzetsorganisatie. Wanneer de man een hoge functie bekleedde binnen een verzetsorganisatie, oefende de vrouw daarbij vaak een ondersteunde rol uit. Die activiteit werd eerder gezien als een samenwerking, en niet als een onderdanige actie. 

Dat was met name het geval bij Maria Peeters en Florian Stache, een regionale verantwoordelijke voor de clandestiene pers. Hij liet noteren dat zijn vrouw hem hielp bij het transport van de verzetskranten naar de huizen van sommige verzetslieden, en dat ze actief samenwerkten om de kranten te vouwen en de pakketten klaar te maken. 

In andere gevallen waren de activiteiten van man en vrouw eerder complementair. Zo zette elk in op zijn eigen capaciteiten. Dat toont het voorbeeld van Marthe Vanbruggen en Louis De Beukelaer. Vanbruggen maakte souvenirs en schilderijen, die haar man vervolgens verkocht ten voordele van Solidariteit, de hulpkas van het OF. 

Tot slot waren er ook verzetsactiviteiten die man en vrouw samen uitvoerden, zoals het herbergen van werkweigeraars in hun huis. Het voorbeeld van Irma Libert en Edmond Rousseau sluit daarbij aan. Beiden waren lid van het OF en van de Patriottische Milities en voerden hand in hand strijd tegen de bezetter. Ze herbergden verzetslieden, parachutisten en Joden aan wie ze onder meer valse papieren gaven. Het echtpaar was ook betrokken bij de fondswerving voor Solidariteit en opende een opslagplaats voor wapens. Daarnaast onderhield Edmond Rousseau contacten in het kader van sabotageacties en nam hij deel aan de gevechten tijdens de bevrijding. 

Vrouwen in het burgerlijk verzet

Vrouwen waren veel actiever op vlak van solidariteit en onderlinge hulp. Ze werden aangemoedigd om anderen te helpen, wat nauw samenhing met familiewaarden. Bovendien leverde het een zichtbaar en geruststellend resultaat op. 

Er waren diverse vormen van burgerlijk verzet. Het herbergen van werkweigeraars (vooral zij die de verplichte tewerkstelling in Duitsland ontweken), maquisards, politieke voortvluchtigen of Joden, en het verwerven van fondsen (geld, kleren en voeding) en de verkoop van objecten bedoeld om families in de clandestiniteit of families van gefusilleerden te helpen, waren de meest voorkomende activiteiten. 

Alleen of samen: de vrouwelijke verzetslieden van Court-Saint-Étienne moesten de strijd tegen de bezetter combineren met het gezinsleven. Of het nu in een ondersteunende, aanvullende of zelfstandige rol was, vrouwen namen op hun manier deel aan de strijd, zij het hoofdzakelijk in het burgerlijk verzet.

soma_bg603_1941-06_01_002-00003.jpg
Instelling : CegeSoma
Oorspronkelijke legende : La voix des Femmes nr2, juni 1941

Bibliografie

Debruyne, Emmanuel. "Les femmes dans les services de renseignements belges", in Vandenbussche, Robert, ed., Femmes et Résistance en Belgique et en, zone interdite. 1940-1944, Acte de colloque de Bondues – januari 2006, Rijsel, 2007.

Lacour-Astol, Catherine. "Les résistantes du nord : un engagement précoce, des parcours diversifiés", in Vandenbussche, Robert, ed., Femmes et Résistance en Belgique et en, zone interdite. 1940-1944, Acte de colloque de Bondues – januari 2006, Rijsel, 2007.

Lesage, René. "L’engagement des paysans dans la Résistance: l’exemple du Pas-de-Calais", in Vandenbussche, Robert, dir., L’engagement dans la Résistance (France du nord-Belgique), Acte de colloque de Bondues-octobre 2001, Rijsel, 2003.

Maerten, Fabrice. "La Résistance, facteur d’émancipation des femmes ? Le cas du Hainaut", in Cahiers d’Histoire du Temps présent/Bijdragen tot de Eigentijdse geschiedenis, n°4, 1998, https://www.journalbelgianhist....

Maerten, Fabrice, ed. Was opa een held? Speuren naar mannen en vrouwen in het verzet tijdens WOII, Brussel, 2020. 

Verhoeyen, Etienne. La Belgique occupée : de l’an 40 à la Libération, Bruxelles, 1994.

Meer weten?

28027 Artikels Vrouwen in het verzet Maerten Fabrice
soma_bg603_1941-05_01_001-00001.jpg Artikels Vrouwen tegen de honger en ... tegen de bezetter Kesteloot Chantal
Deze pagina citeren
Vrouwen en verzet: het voorbeeld van Court-Saint-Étienne
Auteur : Wattecamps Loriane (Instelling : UCL)
https://www.belgiumwwii.be/nl/belgie-in-oorlog/artikels/vrouwen-en-verzet-het-voorbeeld-van-court-saint-etienne.html