Rulot Narcisse

Narcisse Rulot wordt geboren in 1883 in Clavier. Hij wordt burgerlijk mijningenieur van de universiteit van Luik en treedt in juni 1906 in dienst bij de Belgische Staatsspoorwegen in de werkplaats van Gentbrugge. Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt hij ingeschakeld bij de sociale hulp aan spoorwegpersoneel en vanaf 1917 leidt hij de vervoersdienst van het Nationaal Comité voor Hulp en Voeding. In 1925 krijgt hij een leidende functie bij de Compagnie du Chemin de fer du Congo en in 1928 wordt hij benoemd tot directeur Materieel bij de in 1926 opgerichte NMBS. In maart 1933 bereikt hij de top als directeur-generaal van het bedrijf. Sinds het internationale congres over arbeidsorganisatie van oktober 1925 in Brussel, is hij groot voorstander van een ‘wetenschappelijke bedrijfsvoering’. Hij stimuleert nieuwe Tayloristische arbeids- en productieprocessen bij de NMBS. In de crisiscontext van de jaren 1930 moet daarbij veel personeel afvloeien. Mede hierdoor is Rulot voor de oorlog niet populair bij een groot deel van de vakbonden. Een van zijn grote wapenfeiten voor de oorlog is de elektrificatie van de lijn Antwerpen-Brussel in 1935. Rulot is met andere woorden een technicus en een manager, gepokt en gemazeld binnen het Belgische spoorwegbedrijf.

De instructies van de regering volgend, is Rulot na de Belgische capitulatie (28 mei 1940) eigenlijk van plan naar Frankrijk of Engeland te gaan. Hij is mentaal dus helemaal niet voorbereid op het leiden van de NMBS in bezet België. Hoewel hij nauw overlegt met zijn directieraad, moet Rulot in mei-augustus 1940 de beslissingen grotendeels alleen nemen. Onder zware Duitse druk beveelt hij op 22 juni 1940 het personeel om terug aan het werk te gaan. Daarmee volgt hij de directieven van de Belgische gezagdragers. Zijn eerste prioriteit in 1940 is om het Belgische spoorvervoer terug op peil te krijgen. Het herstel van de oorlogsschade en het behoud van controle over het eigen personeel zijn daarvoor noodzakelijke voorwaarden. Enkel door in juli 1940 te gaan lobbyen bij kolonel Hans Nagel van de Wirtschaftsabteilung kan hij de Duitse Wehrmacht Verkehrs Direktion ertoe bewegen rollend materieel en lijnen vrij te maken voor het Belgische vervoer. 

Rulot is zeker niet Duitsgezind, laat staan pro-nazi. Hij laat zich volledig leiden door de Belgische belangen en stemt zijn beleid af op de raad van bestuur, de industrie en de secretarissen-generaal. Bij alle delicate dossiers, zal hij telkens de expliciete dekking zoeken. Hij verdedigt altijd de belangen van het bedrijf, die hij vereenzelvigt met het algemeen belang: de voedselvoorziening en de tewerkstelling in België. Toch toont Rulot zich ook als een autoritaire technocraat. Hij grijpt de bezetting aan als een kans om bedrijfshervormingen door te voeren die in normale tijden jaren van sociaal overleg zouden hebben gekost. Zijn hervorming in juli 1942 van de relatie tussen de regionale groepen en de thematische directies is het beste voorbeeld. De oprichting van de Sociale Dienst in februari 1941 is een ander belangrijk wapenfeit. Rulot werkt ook aan een personencultus. Hij gebruikt de onderlinge solidariteit binnen het bedrijf als instrument om gehoorzaamheid en persoonlijke loyauteit aan hemzelf af te dwingen bij het personeel. Het lijkt er ook op dat hij de vakbonden permanent overbodig wil maken.

Het probleem van Rulot is dat hij mentaal niet in staat is de bezettingsevolutie te volgen. Hij staat in 1944 nog altijd op hetzelfde standpunt als in 1940. Op die manier verwijdert hij zich geleidelijk van zijn eigen bedrijf. In augustus 1943 is er zelfs een breuk met zijn eigen directieraad als blijkt dat een meerderheid zich kan vinden in de toespraak van minister August Delfosse die vanuit Londen had opgeroepen om massaal te saboteren. Die visie blijft voor Rulot onaanvaardbaar. Maar aan de andere kant zal hij zich wel engageren in het verzet. In 1944 ontwerpt hij zelfs het plan voor een nationale staking. Hoe kunnen we die tegenstrijdigheid begrijpen? Een mogelijke verklaring is dat hij het verzet uitsluitend op een hiërarchische manier kan gezien hebben. Rulot belichaamt de bijna militaire hiërarchie binnen de NMBS op dat moment. Spontaan verzet van onderuit door het personeel staat synoniem met anarchie en ongehoorzaamheid. Enkel een verzet dat geleid en gestuurd wordt door zijn centrale directie is voor hem legitiem.

Diezelfde tegenstrijdigheid zien we ook in zijn houding tegenover de bezetter. Enerzijds zal hij bepaalde Duitse bevelen zoals de verplichte tewerkstelling van NMBS-personeel en de integratie van luchtafweergeschut op Belgische treinstellen principieel weigeren. Voor alles verdedigt hij de belangen van zijn bedrijf die voor hem het algemeen nationaal belang mee steunen. Hij is vanaf 1942 in elk geval niet bang om harde taal te spreken tegen de Duitse bezetter. In februari 1944 wordt hij door de bezetter gearresteerd. Hij blijft gevangen tot 25 juni 1944, waarna hij onder huisarrest wordt geplaatst. Ondanks zijn sterke positie vanaf 1942 en zijn protesten, blijft hij helemaal blind voor de deportatietreinen van Joden, Roma, politieke gevangenen en dwangarbeiders. Op die manier is hij een schoolvoorbeeld van de Belgische ambtenaar die vanuit zijn gehoorzaamheid aan de politieke overheid (met name de secretarissen-generaal) en een uitvoering van zijn wettelijke opdracht niet in staat is een alternatief te bedenken voor de verregaande samenwerking van 1940.

Na de oorlog wordt snel duidelijk dat de positie van Rulot onhoudbaar is. De vakbonden mobiliseren tegen hem en het is onvermijdelijk dat er verantwoordelijken moeten worden aangeduid voor de uitvoering van Duitse militaire opdrachten. Op 28 december 1945 wordt het gerechtelijk onderzoek naar Rulot zonder gevolg afgesloten. Het is duidelijk dat de bevoegde Krijgsauditeur Rulot ziet als een Belgische patriot die niet voor anti-Belgische collaboratie kan worden veroordeeld. Een intern administratief tuchtonderzoek geeft hem echter in 1946 wel de sanctie van een ‘ernstige vermaning’. De raad van bestuur van de NMBS beslist daarop tot een ‘terbeschikkingstelling’, wat concreet betekent dat Rulot wel nog wordt uitbetaald maar niet meer mag komen werken tot zijn wettelijke pensionering op 1 februari 1948. Hij wordt dus de facto ‘weggezuiverd’ en opzijgezet. Frappant detail: op 24 januari 1948 wordt hij ook erkend als lid van de gewapende verzetsgroepering Nationale Koninklijke Beweging (NKB).