"Het is zover: ik ben verslagen – maar zeker niet terneergeslagen. […] Weet dat ik geen spijt heb van wat ik deed; het enige wat mij spijt is dat ik me heb laten pakken". Richard Altenhoff in een brief aan zijn moeder, 29 maart 1944.
Richard Altenhoff behaalde zijn ingenieursdiploma aan de ULB en was diep verknocht aan de burgerlijke vrijheden. Hij nam deel aan de 18-daagse veldtocht voor hij tot het verzet toetrad. Samen met Jean Burgers, Henri Neuman en André Wendelen richtte hij de ‘Groupe G’ op, die zich specialiseerde in sabotages. Hij werd aangehouden in de nasleep van de aanval op het 20ste konvooi, waarin hij echter slechts een bijrol had gespeeld. Hij werd in maart 1944 op de Nationale Schietbaan gefusilleerd.
Richard Altenhoff werd op 20 juni 1913 in Brussel geboren; zijn vader was van Duitse en zijn moeder van Franse afkomst. Hij groeide op in een hecht, vaderlandslievend bourgeoisgezin. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd hij lange tijd gescheiden van zijn vader die zich voor de bezetter uit de voeten had gemaakt om niet de wapens te moeten opnemen tegen zijn nieuwe vaderland.
In 1933 schrijft hij zich in aan de polytechnische hogeschool van de Université libre de Bruxelles. Als ware melomaan bezoekt hij concerten en ‘le cercle Libre Examen’ waar hij actief aan deelneemt. Kalm en gematigd verdedigt hij zijn overtuigingen met passie en vastberadenheid. Hij verwerpt elke vorm van dogmatisme en is een overtuigd verdediger van de burgerlijke vrijheden en van verdraagzaamheid. Hij leidt de debatten in ‘le cercle’ waar hij kennismaakt met Jean Burgers, de gebroeders Livchitz, Henri Neuman, Ilya Prigogine en anderen.
In 1938 behaalt hij zijn diploma en begint aan zijn legerdienst. Hij is nog onder de wapens als het Belgisch leger op ‘versterkte vredesvoet’ geplaatst wordt na de inval van Duitsland in Polen in september 1939. Hij neemt deel aan de 18-daagse veldtocht in mei 1940. Bij de capitulatie is hij pelotonscommandant in de 15de infanteriedivisie, compagnie van de transmissietroepen (15de TTR), die de communicatielijnen moet opzetten voor de 16de compagnie van de Genie, gespecialiseerd in ... sabotages.
.jpg)
Bij zijn terugkeer in het burgerleven vindt hij een betrekking bij de ‘Société continentale & coloniale de construction’ (« Socol »), een bouwbedrijf dat ook openbare werken uitvoert. Voor zijn werk moet hij zowat overal in het land op werfbezoek, wat erg nuttig blijkt voor het verzamelen van inlichtingen. Hij wordt al vlug gecontacteerd door Henri Neuman, zijn vriend van ‘Libre Examen’, die zelf gerecruteerd werd door professor Jean Pelseneer die al in contact stond met de Engelse Intelligence Service. Zo sluit hij zich aan bij Jean Burgers, Henri Neuman en Robert Leclercq, allen oud-studenten van de ULB. Samen richten ze een cel op die zich specialiseert in sabotage: de latere ‘Groupe G’. In dit stadium bestaan de precieze rolverdeling en structuur van de groep alleen nog maar in hun hoofd. Iedereen draagt ideeën aan en zoekt hulp bij kennissen die te vertrouwen zijn.
Richard Altenhoff wordt verantwoordelijk voor de logistiek. Hij moet materiaal vinden, in ontvangst nemen, doorsturen en verdelen. Hij kiest mee de doelwitten uit en werkt mee aan het opzetten van sabotageoperaties. Bij dit bescheiden begin van de organisatie is hij één van de belangrijkste leden van de groep en werkt hij op voet van gelijkheid samen met Jean Burgers. Richard Altenhoff wordt zo één van de leiders van G, ‘de intellectueel met veel klasse, de “denker” van G, waar hij zijn stempel op zal drukken’.
Dankzij de parachutering van André Wendelen in januari 1942 met een dienstopdracht van de regering in ballingschap wordt ‘Groupe G’ een complexe, georganiseerde structuur met aan het hoofd Jean Burgers (schuilnaam: Fernand Gérard, die zijn naam aan de organisatie geeft) en een generale staf waartoe Richard Altenhoff behoort. De groep gaat nauwgezet en georganiseerd tewerk. Ze gaat op verkenning om mogelijke doelwitten te identificeren, de operaties worden minutieus bestudeerd en besproken door de generale staf van de groep voor er beslist wordt om al of niet tot actie over te gaan.
In 1943 vatten Youra « Georges » Livchitz, Robert Maistriau en Jean Franklemon het plan op om het 20ste konvooi naar Auschwitz aan te vallen. Noch ‘Groupe G’, noch andere verzetsorganisaties beschikken over de materiële middelen om zich bij die operatie aan te sluiten, die voor het overige naar het zich laat aanzien erg gevaarlijk is en veel mensenlevens kan kosten. Richard Altenhoff levert in naam van ‘Groupe G’ de weinige beschikbare wapens. Op de avond van 19 april 1943 ontmoet hij de drie mannen op het Meiserplein en bezorgt hen een handvuurwapen en 7 kogels.
Hij wordt in de morgen van 3 juli 1943 bij hem thuis aangehouden door de Gestapo, waarschijnlijk na verklikking. Bijna negen maanden zit hij gevangen in Breendonk, waar hij ook gemarteld wordt. In maart 1944 wordt hij met het oog op zijn proces overgebracht naar de gevangenis van Sint-Gillis. In de ochtend van 15 maart 1943 staat hij terecht voor een militaire rechtbank samen met andere verzetslui waaronder Jean Franklemon. Hij wordt ter dood veroordeeld wegens daden ten nadele van de Wehrmacht en wapenbezit en wordt op 30 maart 1944 gefusilleerd op de Nationale Schietbaan in Schaarbeek.
Hij werd erkend als politiek gevangene, gewapende weerstander en inlichtings- en actieagent. Hij ontving ook de Medaille van de Weerstand, het kleinood van Officier in de Leopoldsorde met palmen en het Oorlogskruis 1940-1945 met palmen, de Herinneringsmedaille van de oorlog 1940-1945 met twee gekruiste sabels en het Kruis van de Politieke Gevangene van de oorlog 1940-1945
In 2019 werd een Stolperstein aangebracht voor zijn laatste woning, Terkamerenstraat 138 in Sint-Lambrechts-Woluwe (Brussel) op initiatief van de Vereniging voor de Herinnering van de Shoah, ter herinnering aan zijn deelname aan de aanval op het 20ste konvooi. De gemeente Sint-Lambrechts-Woluwe heeft in 2021 een didactisch bord over hem laten aanbrengen voor de school Parc Malou-Robert Maistriau dat met die school verbonden is.
Beeken A. L. A., Message pour Philomène. Bruxelles, Editions du Métro,1948.
Livre d’Or de la Résistance belge, Bruxelles, Commission historique de la Résistance, Éditions Leclercq, s.d..
Neuman Henri, Avant qu’il ne soit trop tard, Bruxelles, Éditions Duculot, 1985.
Ugeux William, Le Groupe G (1942-1944). Deux héros de la Résistance : Jean Burgers et Robert Leclercq, Bruxelles, Éditions Elsevier, 1979.
Archieven
Persoonlijk militair dossier (Classified Archives – Landsverdediging).
Persoonlijk dossier Groupe G en Inlichtings- en actieagent - CegeSoma/Rijkarchief.
Persoonlijk dossier van politiek gevangene - Dienst Archief Oorlogsslachtoffers/Rijksarchief.
Bevolkings- en militieregister van de gemeente Sint-Lambrechts-Woluwe.
Archieven van de ULB.
