Rijkswachtschool
Instelling : CegeSoma
Collectie : Beeld nr. 9210
Webcaptie : Rijkswachtschool
Zelf op onderzoek / De bronnen

Interne zuivering van de rijkswacht

Auteur : Campion Jonas (Instelling : UCL-CHDJ)

WIE?

De dossiers van de interne (of administratieve) zuivering van de rijkswacht tijdens de oorlog getuigen van de activiteit van drie commissies die vanaf de herfst van 1944 worden ingesteld in Brussel, Luik en Gent voor de onderofficieren bij de rijkswacht. Daarnaast komt er ook een commissie voor de officieren van het korps, die gemeenschappelijk is met het leger en zetelt in Brussel. De commissies voor de andere rijkswachters behandelen de zaken volgens een territoriale logica, op grond van de geografische indeling van de rijkswachters bij de verschillende eenheden.

Aanvankelijk functioneren deze commissies als studie- en adviesorganen naar en over het gedrag van de rijkswachters tijdens de Duitse bezetting. De beslissing om een rijkswachter al dan niet te straffen ligt uiteindelijk bij de minister van Landsverdediging. Vanaf maart 1945 en ten gevolge van de moeilijkheden die men ondervindt tijdens de zuiveringsoperatie, baseren de commissies zich op het werk van de Service des Enquêtes/Onderzoeksdienst (SE/OD), die uitsluitend belast is met het onderzoek in deze zaken. De commissies zelf hebben alleen nog een adviserende taak, voor de zaak uiteindelijk wordt voorgelegd aan de minister. De nieuwe onderzoeksdienst is rechtstreeks verbonden aan het ministerie van Landsverdediging en behandelt alle zaken die betrekking hebben op militairen. 

WAT?

De interne zuivering van de rijkswacht betreft uitsluitend militairen die al in dienst waren voor de Duitse invasie. De ongeveer 3300 rijkswachters die in dienst treden vanaf mei 1940 worden bij de bevrijding wel afgezet, maar niet onderworpen aan een procedure van interne zuivering. Om te weten of er een zuiveringsdossier bestaat, is het dus belangrijk om het statuut van de rijkswachter en de datum van zijn indiensttreding te kennen. Indien nodig kan het stamnummer, dat een synthese en een overzicht van zijn carrière bevat, nuttige informatie bieden over de datum van zijn rekrutering. De omvang van de zuiveringsdossiers varieert naargelang het een ingewikkelde zaak betreft of niet. 

WAAR?

Deze interne zuiveringsdossiers werden toegevoegd aan de loopbaandossiers van de betrokken rijkswachters. Er bestaat dus geen apart en continu archieffonds over de rijkswachters die werden onderworpen aan een zuiveringsprocedure. Tot het einde van 2020, worden de loopbaandossiers bewaard door vier verschillende structuren, afhankelijk van het statuut van de militair (officier, onderofficier of ondergeschikt personeel) en zijn geboortejaar: 

  1. Voor officieren geboren voor 1900: het documentatiecentrum en archief van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis in Brussel.
  2. Voor officieren geboren na 1900: de Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid, afdeling archief (ADIV-archief), Kwartier Koningin Elizabeth, Evere. De website van het Koninklijk Museum van het Leger omvat een databank met biografische gegevens van alle officieren van het Belgische leger, ook de rijkswachtofficieren, wat de opzoekingen vergemakkelijkt. Voor de officieren bestaan natuurlijk stamnummers.
  3. Voor onderofficieren geboren voor 1914: het Algemeen Rijksarchief, Ruisbroekstraat Brussel. De dossiers werden in 2021 door het Museum van de geïntegreerde politie in etterbeek overgedragen. De dossiers zijn geïnventariseerd door Arnaud Charon: Inventaire des archives de la police fédérale. Service historique. Dossiers individuels et documentation concernant les gendarmes 1870-1990, Brussel, ARA, 2021, Inventaris 676.
  4. Voor onderofficieren geboren na 1914: de personeelsdirectie van de Federale Politie, Brussel. In de toekomst zullen deze dossiers ook worden ondergebracht bij het Algemeen Rijksarchief.

Daarnaast bewaart een dienst onder leiding van de personeelsdirectie van de Federale Politie  stam- en registratiegegevens van ondergeschikt rijkswachtpersoneel. Helaas zijn sommige loopbaandossiers verloren gegaan.

HOE?

De dossiers van de officieren zijn openbaar als de betrokkenen meer dan 120 jaar geleden werden geboren. Om recentere dossiers te raadplegen is een machtiging nodig van het ADIV-archief. Bij het ARA, toestemming om de dossiers van onderofficieren en ondergeschikt personeel te raadplegen is noodzakelijk voor de mensen die minder dan 100 jaar geleden zijn geboren. Wat betreft de dossiers die nog bij het federale politie zijn, moet met een schriftelijke motivatie worden aangevraagd bij de dienst waar de dossiers worden bewaard. 

Rijkswachtschool
Instelling : CegeSoma
Collectie : Beeld nr. 9210
Webcaptie : Rijkswachtschool

MEER WETEN?

164311 Artikels Rijkswacht Campion Jonas
12666 Artikels Belgische politie (gemeentepolitie en gerechtelijke politie) Campion Jonas
163793 Artikels Repressie Aerts Koen
Deze pagina citeren
Interne zuivering van de rijkswacht
Auteur : Campion Jonas (Instelling : UCL-CHDJ)
https://www.belgiumwwii.be/nl/zelf-op-onderzoek/de-bronnen/interne-zuivering-van-de-rijkswacht.html