België in oorlog / Artikels

Le Coq Victorieux

Thema - Verzet

Auteur : Mortier Manon

“C’est déjà une longue vie, pour un journal clandestin”, schreef een auteur in het Luikse sluikblad Le Coq Victorieux, dat zijn halfjarig bestaan vierde. “Mais quelle joie, quelle légitime fierté, en voyant les résultats obtenus.” Le Coq Victorieux, een verwijzing naar de Waalse haan en de overwinning op de Duitsers, verscheen voor het eerst in maart 1941 en profileerde zich als een onafhankelijke, patriottische krant. Hoewel veel verzetskranten geen lang leven beschoren was - de gemiddelde levensduur van een sluikblad was één jaar – slaagde de redactie erin het rijk geïllustreerde Le Coq Victorieux consequent te publiceren tot februari 1944. Bovendien bleef de ploeg gespaard van arrestaties. 

Een onafhankelijke verzetskrant

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zagen in België honderden clandestiene kranten het licht. De auteurs hielden zich niet aan de perscensuur, waardoor hun kranten toestemming moesten verkrijgen om te mogen verschijnen, maar ze uitten standvastig hun verzet tegen de Duitse bezetting. Die verzetskranten waren heel divers, zowel inhoudelijk als vormelijk. Naast grote kranten zoals La Libre Belgique of De Vrijschutter, die een oplage van meer dan 10.000 exemplaren per nummer hadden, waren er ook talloze kleinere kranten, zoals bijvoorbeeld Le Coq Victorieux.

Het sluikblad kwam er op initiatief van de Belgische onderofficier René Migeotte. De krant was onafhankelijk en dus niet formeel verbonden aan een verzetsbeweging of een politieke partij. Het sluikblad zou in totaal 81 nummers uitgeven, waarvan er 52 bewaard bleven. Bij de krant waren zowel oud-strijders, militairen, leerkrachten, vrijmetselaars, liberale intellectuelen als journalisten betrokken. Tot de redactie behoorde ook Louise Rouma, een leerkracht die zich onder meer ontfermde over de rubriek “Faits divers – divers faits”. Auteurs die afwisselend een bijdrage leverden, waren onder meer de journalist René Pouret, de museumconservator Jules Bosman en de leerkracht Laurent Lombard, die ook het Luikse sluikblad Cœurs Belges redigeerde.

coq-victorieux-6-mois.png
Instelling : CegeSoma/Rijksarchief
Oorspronkelijke legende : Le Coq victorieux nr 28, s.d., p. 2

"On les aura !"

coq-victorieux-39-p-13.png
Instelling : CegeSoma/Archives de l'Etat
Oorspronkelijke legende : Le Coq victorieux nr 39, s.d., p. 13

Le Coq Victorieux verscheen in stencilvorm en was met een gemiddelde van tien tot twaalf pagina’s een omvangrijke verzetskrant. Het eerste nummer had een beperkte oplage van 50 exemplaren, maar gemiddeld zou het blad een oplage van zowat 2.000 exemplaren bereiken. De krant had verschillende rubrieken, zoals “Au pilori” – vergelijkbaar met de zwarte lijst van de Antwerpse krant Steeds Vereenigd – “Faits divers – divers faits”, “Chronique militaire” en “Rions un peu”. Le Coq Victorieux verscheen eerst wekelijks, vanaf eind 1941 was dat twee keer per maand. Door “la pénurie de papier”, zoals de krant het zelf omschreef, verscheen de krant na oktober 1942 nog maandelijks. Maar de materiële tekorten leidden in februari 1943 tot een verhoging van de verkoopprijs van 1 naar 2 Belgische frank, en in februari 1944 tot de definitieve stopzetting van de krant.  

De auteurs waren opvallend optimistisch over de overwinning (“On les aura!” en “Le grand jour viendra!”) en maakten in hun sluikblad ook ruimte voor humor, poëzie en liedjes. Bovendien was Le Coq Victorieux rijk geïllustreerd, met grote karikaturen op de voorpagina’s en in de krant zelf. Wanneer ze haar lezers waarschuwde en aanspoorde om voorzichtig om te springen met de verzetskranten, gebeurde dat soms aan de hand van een ludieke illustratie. 

"Belges nous sommes, Belges nous devons rester"

Het patriottische sluikblad pleitte ervoor om verschillen te overbruggen en zich te verenigen in de strijd voor vrijheid en onafhankelijkheid. “L’union fait la force” stond telkens op het voorblad te lezen. “Laissons de côté tout ce qui nous divise pour ne voir qu’un but: recouvrer nos libertés, notre indépendance. TOUS UNIS CONTRE LE BOCHE”, schreef de krant. Voor politiek opportunisme was daarbij geen plaats: “BELGES nous sommes: BELGES nous devons rester. Les affaires de la Belgique seule comptent pour l’instant”.

De redactie was bovendien erg koningsgezind en nam het dan ook op voor Leopold III. Naast de illustratie van de haan stond dan ook telkens de leuze “Vive le roi”. Zijn keuze om in België te blijven was volgens de krant “un magnifique témoignage de son courage et de son désintéressement personnel”. Toch schoof de krant vooral koning Albert I naar voor als een belangrijk figuur en symbool van de monarchie. In januari 1942 preek de vorst zelf op de voorpagina van de krant, ter nagedachtenis van zijn overlijden. Verder kwamen internationale figuren, zoals de Britse premier Churchill of de Amerikaanse president Roosevelt, en de militaire vorderingen en acties van de Royal Air Force (RAF) veelvuldig aan bod. 


le-coq-victorieux-nA43.jpg
Instelling : CegeSoma/Rijksarchief
Oorspronkelijke legende : Le Coq victorieux nr 43, s.d.

De mysterieuze Dossinkazerne

Interessant was tot slot de reeks “La mystérieuse casserne Dossin à Malines – camp de déportation pour les juifs”. Daarin getuigde Jos Hakker, een man van Joodse origine die in januari 1943 uit een transport richting Auschwitz-Birkenau kon springen, over de leefomstandigheden in de Dossinkazerne. Hij vertelde uitgebreid over de ondermaatse hygiëne, de ondervoeding van de gevangenen en continue honger, de inbeslagname van persoonlijke spullen en voedsel en, bovenal, de genadeloosheid van de Duitse bewakers.

Hakker had de krant gevraagd zijn getuigenis pas enkele maanden later te publiceren, nadat hij kon vluchten naar het buitenland. Hij vroeg andere sluikbladen om zijn getuigenis over te nemen. De reeks verscheen tussen juli 1943 en januari 1944 maar kon niet beëindigd worden door de stopzetting van de verzetskrant. In september 1944 publiceerde Hakker een gelijknamig boekje over zijn ervaringen, dat een zeldzame getuigenis over het verzamelkamp vormt.

coq-victorieux-nA76-juillet-1943.jpg
Instelling : CegeSoma/Rijksarchief
Oorspronkelijke legende : Le Coq victorieux nr 76, juillet 1943, p. 5

Bibliografie

Jean Dujardin, “Inventaire des publications périodiques clandestines (1940-1944) de la province de Liège”, in Cahiers d’Histoire de la Deuxième Guerre mondiale, Bruxelles, 1967, p. 49-50.

José Gotovitch. Guide de la presse clandestine de Belgique, Bruxelles, Centre d'Etudes et de Recherches historiques de la Seconde guerre mondiale, 1991, p. 25 en 28.

Le Coq victorieux onile: https://warpress.cegesoma.be/nl/node/41049

Meer weten?

27948 Artikels Verzet Maerten Fabrice
steeds-vereenigd-nA9-sept-1941.jpg Artikels Steeds Vereenigd - Unis Toujours Mortier Manon
Deze pagina citeren
Le Coq Victorieux
Auteur : Mortier Manon
https://www.belgiumwwii.be/nl/belgie-in-oorlog/artikels/le-coq-victorieux.html