Het begrip ‘Oostkantons’ slaat op de negen gemeenten die vandaag de Duitstalige Gemeenschap van België vormen en de twee naburige Franstalige gemeenten, Malmedy en Waimes. Het gaat om gemeenten die in 1920 door Duitsland aan België werden afgestaan, met uitzondering van het plaatsje La Calamine, het voormalige Neutraal Moresnet.
Het Verdrag van Versailles bood de bevolking van de ‘Kreis Eupen’ en de ‘Kreis Malmedy’ de mogelijkheid om zich uit te spreken over de aanhechting bij België. Tijdens dit referendum durfden slechts 272 van de 33.726 stemgerechtigden zich uit te spreken tegen de aanhechting. Met deze resultaten onder ogen werden al snel vragen gesteld bij de neutraliteit van het gebeuren en de vrijheid van meningsuiting.
Tussen januari 1920 en maart 1925 werd het grondgebied bestuurd door de zogenaamde ‘regering-Baltia’, naar de luitenant-generaal Herman Baltia, die in zich zowel de wetgevende als uitvoerende macht verenigde. In maart 1925 werd de wet goedgekeurd die de definitieve inlijving van Eupen-Malmedy door België bekrachtigde. De kantons van Eupen, Malmedy en Sankt-Vith werden opgenomen binnen het arrondissement Verviers en de provincie Luik.
De polarisering tussen een ‘pro-Duits’ en ‘pro-Belgisch’ kamp werd bepalend voor het politieke en sociale leven in de regio. De inwoners werden verplicht om zich aan te passen en dat leidde geregeld tot conflictueuze situaties. Ondanks de integratiepolitiek van de verschillende Belgische overheden, beschouwden tal van inwoners zich nog steeds als ‘tweederangs Belgen’. De Duitse culturele propaganda zou dit in haar weten te gebruiken en dat zeker in verhoogde mate na de machtsovername door de nazi’s. De verkiezingscampagne van 1939 vormde het hoogtepunt van deze ontwikkelingen. De Union Catholique bracht er de slogan “christelijk kruis in plaats van hakenkruis” in het verweer tegen het irredentische Heimattreue Front.
De inval van de Wehrmacht luidde de annexatie van het grondgebied door Nazi-Duitsland in. De annexatie werd door veel inwoners als een heuse ‘bevrijding’ ervaren en zou aanleiding geven tot een actief engagement -niet enkel uit verplichting- binnen uiteenlopende naziorganisaties. De antikatholieke politiek van het Reich en de eerste berichten over jonge gesneuvelden aan het oostfront zullen de bevolking echter al snel in een diepe malaise storten.
Op gezag van de Belgische autoriteiten stonden de jaren die volgden op 1945 in het teken van de repressie en een assimilatiepolitiek. De materiële en emotionele schade was aanzienlijk. Allicht was de verdringing van dit recente verleden noodzakelijk om de sociale vrede te kunnen bewaren, maar dit ging onvermijdelijk ten koste van een kritische confrontatie met de persoonlijke keuzes die de betrokkenen destijds hebben gemaakt.
Brüll, Christoph. “Eupen-Malmedy | International Encyclopedia of the First World War (WW1).” 1914-1918 International Encyclopedia of the First World War. Accessed March 6, 2017.
Colignon, Alain. “Ostkantone.” Jours de Guerre, no. 2 (1990): 105–14.
Lejeune, Carlo. Die Säuberung. Vol. 3 Band 3. Büllingen: ZVS-Edition Lexis Verlag, 2008.
Pabst, Klaus. “Eupen-Malmedy in Der Belgischen Regierungs- Und Parteienpolitik 1914-1940.” Zeitschrift Des Aachener Geschichtsvereins 76 (1964): 205–515.
Schärer, Martin R. Deutsche Annexionspolitik Im Westen: Die Wiedereingliederung Eupen-Malmedys Im Zweiten Weltkrieg. Frankfurt a.M./Berne: Peter Lang, 1978.
Wynants, Jacques. “Cantons de l’Est et Les Dix Communes.” Edited by Paul Aron and José Gotovitch. Dictionnaire de La Seconde Guerre Mondiale En Belgique. Bruxelles: André Versaille, 2008.
