In november 1941 richt de nazipolitie een Vereniging der Joden in België (VJB) op. ‘Joodse raden’ die reeds bestaan in andere door nazi-Duitsland bezette landen staan hiervoor model. De bezetter kiest de leden van het directiecomité onder de traditionele leiders van de religieuze gemeenten. Eerst bekommert de VJB zich hoofdzakelijk om de organisatie van sociaal hulpbetoon en onderwijs. De verordeningen hebben een dramatische verarming van de Joodse bevolking voor gevolg en Joodse leerlingen mogen vanaf december 1941 niet langer niet-Joodse scholen bezoeken.
Eind juni 1942 wordt de VJB ingeschakeld in de uitvoering van de deportatie naar Auschwitz. Dat het om een genocidaal masterplan gaat, zal pas na de bevrijding helemaal duidelijk worden. De Vereniging helpt bij het verspreiden van de Davidster en bij het bezorgen van de oproepingsbrieven voor de Kazerne Dossin. Ze moet 10.000 Joden leveren voor de “tewerkstelling in het Oosten”. Als dat niet het gewenste resultaat oplevert stuurt de VJB een dreigbrief naar de Joodse bevolking. Daarmee is haar belangrijkste rol tijdens de bezetting uitgespeeld.
Toch wil de bezetter de Vereniging in stand houden om zijn bezettingspolitiek ten aanzien van de Belgische overheden niet te compromitteren. Sommige VJB-leiders blijven geloven in een politiek van het minste kwaad, andere stappen eruit en vluchten. In september 1943, wanneer de Belgische joden in een nachtelijke razzia worden opgepakt, spatten de laatste illusies als een zeepbel uiteen. Het in stand houden van de Vereniging dient daarna slechts om de resterende leiders, hun familie en vrienden voor de deportatie te behoeden.
Van Doorslaer, Rudi, and Jean-Philippe Schreiber. De Curatoren van Het Getto: De Vereniging van de Joden in België Tijdens de Nazi-Bezetting. Tielt: Lannoo, 2004.
