In november 1944 onthult Le Soir het bestaan van een ‘Galopin-comité’ tijdens de bezetting. Leiders van grote banken en holdings, zoals Alexandre Galopin gouverneur van de Société Générale, en topindustriëlen maken er deel van uit. Dit Galopin-comité heeft een centrale betekenis in de politieke strijd over de vervolging van de economische collaboratie, die auditeur-generaal Walter-Jean Ganshof van der Meersch die een consequente vervolging van de economische collaboratie voorstaat, in conflict brengt met de zakenwereld en met de politiek.
In het Galopin-comité werkt de Belgische financieel-economische elite een gedragslijn uit inzake productie voor Duitsland : de Galopin-doctrine. Zo komt het comité op het domein van Ganshof : artikel 115 van het strafwetboek verbiedt productie voor Duitsland. Volgens de Galopin-doctrine is een systematische weigering van werk voor Duitsland geen optie. België is voor zijn voedselproductie niet zelfvoorzienend en aangewezen op import uit / via Duitsland; als gevolg van de Britse blokkade is voedselinvoer van overzee niet mogelijk. Om die import te betalen moet België industrieproducten uitvoeren. De industrie draaiende houden is verder nodig om verplichte tewerkstelling van arbeiders in Duitsland te vermijden. De productie handhaven kan ten slotte beletten dat de Duitsers het beheer van Belgische bedrijven overnemen.
Een vrijbrief om te produceren voor Duitsland is de Galopin-doctrine niet. Wapens en munitie mogen niet geproduceerd worden, de productie mag niet gemotiveerd zijn door winstbejag en slechts de noodzakelijke tegenwaarde voor de import van voedsel mag naar Duitsland worden geëxporteerd.
De erfgenamen van het Galopin-comité (Galopin is in februari 1944 vermoord door een DeVlag-commando) menen dat de regering Pierlot haar politiek zal goedkeuren na de bevrijding. De regering doet dit niet en laat de bestraffing van de economische collaboratie over aan het militair gerecht, dat via gerechtelijke onderzoeken op het spoor komt van de Galopin-doctrine. De auditeur-generaal aanvaardt die niet helemaal, onder meer omdat van de ruil van voedsel voor industriële producten niet veel in huis is gekomen. Het vervolgingsbeleid dreigt zich te keren tegen grote bedrijven in de invloedsfeer van de holdings die zich door de Galopin-doctrine hebben laten inspireren.
Wanneer duidelijk is geworden dat de regering niet bereid is Galopin publiek te prijzen en op die manier de Galopin-doctrine impliciet te steunen, gooien de erfgenamen van het Galopin-comité het over een andere boeg. De oorsprong van het Galopin-comité is een onderhoud op 15 mei 1940 van enkele leden van het latere comité met ministers Paul-Henri Spaak en Camille Gutt in het vooruitzicht van de bezetting van Brussel en een terugplooi-operatie van de regering naar de kust. De openbare kredietinstellingen en de Nationale Bank trekken mee, zodat de betaling van ambtenaren en sociale uitkeringen in het gedrang komt. De regering vraagt de vertegenwoordigers van de grote private financiële groepen die taak over te nemen. Na de oorlog zal de staat hen terugbetalen.
In november 1944 reveleert Le Soir niet alleen het bestaan van het Galopin-comité, maar wordt tevens aangegeven dat de regering in 1940 verwacht dat het comité als ‘morele gids’ zou optreden in het bezette land. De politieke implicatie is dat de Galopin-doctrine de concrete vertaling is van deze morele vertrouwensopdracht. De krant roept Pierlot, die er over industriële activiteit tijdens de bezetting het zwijgen toe doet, op zich uit te spreken. Met een perscommuniqué ontkent de regering dat er is gesproken over een werkhervatting op 15 mei en er dus geen sprake kan zijn van een algemene vertrouwensopdracht.
Na de bevrijding zijn de politieke krachtsverhoudingen grondig gewijzigd. De Communistisch Partij is versterkt uit de oorlog gekomen en voert campagne voor een strenge bestraffing van de economische collaboratie. De partij, die ook regeringsverantwoordelijkheid draagt, wordt daarin gesteund door het verzet en een aantal liberale en socialistische politici.
Het vervolgingsbeleid van Ganshof inzake de economische collaboratie baart de Société Générale zorgen : er wordt aan gedacht de minister van Justitie te vragen Ganshof ertoe aan te zetten zijn vervolgingsbeleid te milderen, lopende onderzoeken zo snel mogelijk af te sluiten en af te zien van vervolging.
In februari 1945 is de regering Pierlot opgevolgd door de regering Van Acker. De socialist Achille Van Acker, gesteund door de katholieken en een deel van de liberalen, meent dat de auditeur-generaal te ver gaat en het economisch herstel in de weg staat. De minister van Justitie moet met een circulaire voor de auditeurs de strafwet beperkend interpreteren zodat minder wordt vervolgd wordt. Communisten en een deel van het verzet pleiten eveneens voor een ministerieel initiatief, maar dan wel om ervoor te zorgen dat de grote economische collaborateurs worden bestraft. De socialisten zijn verdeeld. Uiteindelijk besluit de regering de minister van Justitie, in overleg met de auditeur-generaal een circulaire te laten opstellen om het vervolgingsbeleid te milderen.
Ganshof is aanvankelijk niet helemaal afkerig, maar omdat de kritiek op zijn beleid aanhoudt, niet alleen in de pers maar ook vanuit de regering wijst hij een dergelijk interventie, die de vervolging van de economische collaboratie zal bemoeilijken, af. De auditeur-generaal krijgt de steun van de procureurs-generaal van het Hoven van Beroep en van het Hof van Cassatie, zodat de regering niets anders overblijft dan artikel 115 met een besluitwet (de regering heeft volmachten) beperkend te interpreteren.
Ganshof probeert vergeefs rechtstreeks bij de besluitvorming over deze wetsaanpassing betrokken te worden. Hij schakelt dan bevriende pers en politici in om op het besluitvormingsproces te blijven wegen. De besluitwet van 25 mei 1945 komt slechts gedeeltelijk aan de bezwaren van de auditeur-generaal tegemoet.
Deze besluitwet geeft artikel 115 van het strafwetboek een beperkende interpretatie, zoals de erfgenamen van het Galopin-comité wensen. Ganshof beschouwt de besluitwet als een nederlaag en vaardigt op 9 juli 1945 een circulaire uit voor de auditeurs waarin hij de besluitwet zo interpreteert dat de milderende werking ervan maximaal wordt beperkt.
De auditeur-generaal houdt vast aan zijn vervolgingsbeleid. Dit veroorzaakt naar aanleiding van belangrijke processen van economische collaboratie nieuwe conflicten met zakenwereld en politiek, waarbij geprobeerd wordt de these dat het Galopin-comité een vertrouwensopdracht had van de regering opnieuw naar voor te schuiven.
Ganshof kan vaak rekenen op politieke steun om zijn positie te handhaven. In juli 1946 valt zelfs een regering over een door hem geïnspireerde interpellatie van de socialist Henri Rolin tegen de liberale minister van Justitie Adolphe Van Glabbeke : deze laatste was tussengekomen bij de voorzitter van het Krijgshof in een belangrijke lopende rechtszaak.
Achteraf bekeken blijkt dit eerder een pyrrusoverwinning : het auditoraat-generaal komt meer en meer in het defensief. Naarmate de afstand tot de oorlog vordert, de politieke verhoudingen normaliseren en de Koude Oorlog opdoemt, verliest de vervolging van de economische collaboratie veel van de socio-politieke urgentie die ze na de bevrijding had.
Dirk Luyten, Burgers boven elke verdenking? Vervolging van economische collaboratie in België na de Tweede Wereldoorlog, Brussel, VUBPRESS, 1996.
