Gommers Adrienne

Adrienne Gommers werd op 19 maart 1920 in Anderlecht geboren. Samen met haar broer groeide ze op in een warm nest. Hun ouders zagen aandachtig toe op hun opvoeding, zowel intellectueel als moreel. Later zal ze vertellen dat haar familie zich niet met politiek inliet, zelfs al had haar vader de gewoonte elke dag kranten van uiteenlopende strekkingen te kopen, waardoor zijn kinderen zich bewust werden van het concept van de diversiteit van opinies. Le Peuple, La Nation belge, La Libre Belgique, het gezin leest alle grote Franstalige kranten. De opkomst van het fascisme verontrustte hen niet al te zeer, maar ze legt uit dat het racisme, daarentegen, hen altijd aberrant en vreselijk voorkwam.

Ze is erg verstandig en neemt geen vrede met het toenmalige traditionele schoolsysteem, dat voor jonge meisjes vooral op het huishouden was gericht. De jonge rebel wordt voorgesteld aan pater Édouard Froidure, aalmoezenier van het Institut de l’Arbre Bénit, waar ze gaat studeren. Hij geeft haar de raad zich op de Grieks-Latijnse afdeling te heroriënteren en examen af te leggen voor de centrale examencommissie, wat ze met succes doet. De deur naar het hoger onderwijs staat dan voor haar open.

Adrienne is 20 jaar als de oorlog uitbreekt, ze studeert dan wijsbegeerte en letteren aan de Facultés universitaires Saint-Louis. Van bij het begin weigert het gezin Gommers categoriek om zich bij de situatie neer te leggen en ze beginnen pamfletten tegen de bezetter te verspreiden. Iedereen in het gezin wil zich nuttig maken, iedereen gebruikt zijn eigen contacten. Als Adrienne Gommers later over de gebeurtenissen vertelt, spreekt ze altijd over “wij”.

In november 1940 wordt het gezin aangeworven door Christine De Schrijver, een vriendin van Adrienne Gommers; ze sluiten zich aan bij het kleine netwerk ABC, dat later verbonden raakt met de Belgische Nationale Beweging  (BNB). Heel het gezin doet mee en helpt bij de bevoorrading van de groep met rantsoeneringsbonnen.

Adrienne Gommers onderbreekt haar studies om zich volop aan haar verzetsactiviteiten te wijden. Het gezin heeft regelmatig contact met Édouard Cleeren tot zijn vertrek naar Londen en met Roger Maerschalck. Deze twee mannen brengen hen verschillende Britse soldaten tussen Kerstmis 1940 en Pasen 1941.

Via pater Froidure sluit Adrienne Gommers zich in februari 1941 aan bij een andere groep, de Amis de Charles, opgericht door notaris Charles Woeste en gelieerd aan het netwerk Zéro. Ze begint er als hoofd van het “departement Fabrieken”. Als dusdanig recruteert ze haar eigen effectieven, meer bepaald in de omgeving van Luik. Ze brengt dan militaire en economische inlichtingen over (plannen van fabrieken en aanwezig personeel, plannen van elektriciteitscentrales en vliegvelden).

Jammer genoeg kunnen Prosper De Zitter en zijn partner Flora Dings, twee van de meest gemene verraders die België ooit heeft gekend, in het netwerk ABC infiltreren; door hun toedoen worden 24 mensen gearresteerd onder wie het gezin Gommers. Het gezin wordt op 16 juli 1941 aangehouden door de Geheime Feldpolizei, die kantoor houdt in de Dwarsstraat.

Adrienne Gommers wordt samen met haar moeder opgesloten in de gevangenis van Sint-Gillis, een incommunicado-detentie gedurende zes maanden, waarbij ze naar alle waarschijnlijkheid verschillende keren door de Gestapo wordt ondervraagd. Desondanks werkt ze voort aan de Griekse filologie. Moeder en dochter worden vervolgens naar Hamburg gedeporteerd waar ze een jaar lang op hun proces wachten. Adrienne leert Duits dankzij een  Bijbel die ze in haar cel vond en door naar haar bewakers te luisteren. In die periode leren ze twee uiterst welwillende vrouwelijke cipiers kennen. Die zijn verplicht tewerkgesteld en voelen zich helemaal niet op hun gemak in hun rol. Ze trachten hun gevangenen zoveel mogelijk te helpen. Eén van hen luistert naar Radio Londen om hen op de hoogte te houden. Jaren later beklemtoont Adrienne Gommers deze periode opdat men zou weten ‘dat dat ook bestond’.

In januari 1943 worden ze overgebracht naar de gerechtsgevangenis in Essen met het oog op hun proces. Dat begint verschillende weken later. Het is de laatste gelegenheid om hun echtgenoot en vader, Adrien Gommers (1886-1943), weer te zien. Op 25 mei 1943 krijgen ze te horen dat het proces geannuleerd wordt, “wegens het nachtelijk overlijden van de beschuldigde”. Ze keren terug naar de gevangenis zonder hun straf te kennen. Veel later zal Adrienne Gommers vernemen dat haar moeder veroordeeld werd voor hulp aan de vijand en zijzelf voor spionage en hulp aan de vijand. Ze wordt tot tweeënhalf jaar dwangarbeid veroordeeld. Ze blijven nog meerdere maanden in de gevangenis van Essen voor ze opnieuw gedeporteerd worden.

Op 9 maart 1944 komen ze, nog steeds samen, aan in Ravensbrück, waar ze onmiddellijk geconfronteerd worden met de ontmenselijking. In de gevangenis bleven ze personen, zij konden klacht indienen tegen hun hechtenisomstandigheden. Ze durfden hun werk – dozen vullen met naalden – verknoeien zonder angst om gestraft te worden. In Ravensbrück gaat het er helemaal anders aan toe. Ze zijn maar “dingen in handen van de vijand”, zal ze later vertellen. Van bij hun aankomst maken ze kennis met geweld, wreedheid en willekeur. Hun NN-statuut verbiedt hen contact met de buitenwereld te onderhouden en ze belanden in het blok van de “proefkonijnen”, gevangenen die medische experimenten hebben ondergaan. Ze ondergaan samen de dwangarbeid. Ze worden toegewezen aan de “zandploeg” en moeten vijvers droogleggen door tonnen zand te verplaatsen met rudimentaire werktuigen. Adrienne Gommers wordt pas van haar moeder gescheiden als ze tyfus krijgt en naar het Revier, dat in het kamp de ziekenboeg moet verbeelden, wordt gestuurd. Wie in het Revier belandt, komt er gewoonlijk niet levend uit. In haar getuigenissen beklemtoont Adrienne Gommers systematisch het belang van de solidariteit. Er ontstaan kleine groepjes die elkaar helpen. Volgens haar zijn edelmoedigheid, intelligentie en goedheid universeel. Dankzij de solidariteit kan ze in Ravensbrück overleven.

Na haar pensioen zet ze een organisatie op om de zelfstandigheid en levenskwaliteit van bejaarden te verzekeren ondanks hun fysische en financiële moeilijkheden in verband met hun leeftijd.

Na haar overlijden kan met haar persoonlijke fondsen de beurs “Fonds Professeur Adrienne Gommers” opgericht worden, die beheerd wordt door de Fondation Saint-Luc, en die projecten financiert die de terugkeer naar huis van bejaarden na een hospitalisatie faciliteren. Het OCMW van Sint-Pieters-Woluwe kreeg dan weer een budget geschonken om een pilooteenheid voor kortverblijf op te zetten in het woonzorgcentrum Residentie Koning Boudewijn. Tot slot werd haar woning in de Geluksdreef in Sint-Pieters-Woluwe ter beschikking gesteld van een dagcentrum voor bejaarden met zware gezondheidsproblemen.

Naast haar talrijke beroeps- en academische activiteiten heeft Adrienne Gommers zich sterk ingezet in verschillende organisaties in verband met de rechten van de Politieke Gevangenen en de Oorlogsinvaliden. Ze is ook voorzitster geweest van de “Vriendenkring van de vrouwelijke politieke gevangenen van het Kamp Ravensbrück en van hun rechthebbenden”; ze heeft trouwens ook het Monument Ravensbrück gedeeltelijk gefinancierd; dit werd in 2000 in het Georges Henri-park in Sint-Lambrechts-Woluwe opgericht ter nagedachtenis van de vrouwen uit de weerstand en hun kinderen, die in Duitse werkkampen gestorven zijn.

Adrienne Gommers is op 17 augustus 2007 overleden. Ze droeg de graad van adjudant in de Inlichtings- en Actiediensten, had het statuur van Politiek Gevangene, was ridder in de Kroonorde met palm, kreeg het Oorlogskruis 1940-1945 met palm en de Medaille van de Weerstand voor haar activiteiten tijdens de oorlog. Ze was tevens Officier in de Orde van Leopold II voor haar loopbaan als hoogleraar.

In mei 2023 werd in Sint-Lambrechts-Woluwe de Adrienne Gommers & Anne-Marie van Oost-de Gerlachedreef ingehuldigd. Aan het begin daarvan werden twee didactische panelen aangebracht ter ere van deze twee verzetsstrijdsters die Ravensbrück overleefden.