België in oorlog / Persoonlijkheden

Jaspar Marcel-Henri

Auteur : Colignon Alain (Instelling : CegeSoma)

Als zoon van een bekend architect en kleinzoon van een zeer actieve aannemer van openbare werken in de tijd van Leopold II behoorde Marcel-Henri Jaspar (1901-1982) ontegensprekelijk tot de Brusselse hoge burgerij. Zijn liberaal gezinde familie zorgde ervoor dat hij de klassieke opvoeding van dat milieu genoot, eerst in het Lycée Lakanal te Parijs tijdens de Eerste Wereldoorlog en nadien aan de Université Libre de Bruxelles. Nog tijdens zijn vorming tot jurist raakte hij gebeten door de politieke microbe. 

Een rijzende ster in de liberale familie

In 1921 werd Jaspar lid van de Liberale partij en kwam dankzij de zeer invloedrijke Albert Devèze al snel terecht op het secretariaat van een Commissie voor partijhernieuwing . Hij zou snel opklimmen op het publiek toneel terwijl hij ook een druk sociaal (en nachtelijk!) leven leidde. Zijn levenslust en zijn geestigheid maakten hem zelfs tot de lieveling van het mondaine « Tout-Bruxelles ». In 1923 werd hij voorzitter van de Federatie van de Liberale jeugd van het arrondissement Brussel, in 1926 gemeenteraadslid te Ukkel en in mei 1929 plaatsvervangend volksvertegenwoordiger . Bij de verkiezingen van 27 november 1932 bracht hij het dan, amper 31 jaar oud, echt tot volksvertegenwoordiger. Sedert drie jaar was hij dan al secretaris generaal van de Brusselse federatie van de Liberale partij , dat alles bovenop zijn beroep als advocaat. En, belangrijk element in zijn levensloop, op de wip tussen de jaren ’20 en ’30 hertrouwde hij met Betty Halpern de Becker , een jonge Russische uit de naar Duitsland uitgeweken joodse burgerij waardoor hij sneller dan anderen bewust zou worden van de gevaren van de opkomst van het nazisme.




Maar midden in de jaren ’30 scheen het gevaar nog ver weg. Wel nam Jaspar in de pers - van de Flambeau tot de Dernière Heure - geen blad voor de mond, maar voorlopig was hij zeer tevreden Paul-Henri Spaak te kunnen opvolgen als minister van Verkeerswezen in de regering Van Zeeland II (13 juni 1936 - 24 november 1937). Dat departement kon in de regeringshiërarchie als relatief minder belangrijk gelden, maar Jaspar stond nu wel in de schijnwerpers … en werd het mikpunt van aanvallen van Rex, de uiterst rechtse beweging o.l.v. Léon Degrelle. Hij evolueerde trouwens vlug tot van de meest hevige tegenstanders van het rexisme. Na een pauze in zijn politieke carrière werd hij na de verkiezingen van april 1939 minister van Volksgezondheid in de regering Pierlot. Hij zou het blijven tot 24 juni 1940. 

dh-22-12-1932.jpg
Instelling : KBR
Oorspronkelijke legende : La Dernière Heure, 22 december 1932
41227-gouv-van-zeeland.jpg
Instelling : Cegesoma
Collectie : Actualit
Oorspronkelijke legende : De nieuwe Belgische regering. Zittend, van links naar rechts, Van Isacker, Econo. zaken; Pierlot, landbouw, Van Zeeland, Eerste Minister; Bovesse, Justicie; De Man, Fin.; Spaak, Buit. zaken. Staande: Rubbens, Koloniën; De Schryver, binnenlandse zaken; Delattre, Arbeid; Hoste, Onderwijs; Merlot, Openbare werken, Denis Gal., Landsverdeddiging Jaspar, Vervoer; Bouchery, Post Tel.. Tel. Brussel. 14.VI.1936. [Actualit]

Ingehaald door de feiten?

897
Instelling : CegeSoma
Auteursrecht : Rechten voorbehouden
Oorspronkelijke legende : Vlucht mei 40.

De toestand verslechterde zienderogen. Na de Duitse inval op 10 mei 1940 besliste de Belgische regering de “Recruteringsreserve” van « 16- tot 35-jarigen » die om diverse redenen hun legerdienst nog niet hadden vervuld, te evacueren. Het ging om meer dan 300.000 man. Het ministerie van Volksgezondheid, alhoewel geholpen door vrijwilligers, bleek de zaak niet aan te kunnen. In de nacht van 13 op 14 mei gaf Jaspar het op en vroeg aan Landsverdediging om zich om de “jongeren” van de “Recruteringsreserve” te bekommeren. Zijn kabinet maakte zich klaar om Brussel te verlaten voor Oostende. Even later ging het naar Frankrijk, naar Cahors in het zuid-westen. Ondertussen had Jaspar in Parijs een onthaalbureau op poten gezet. Vanaf 13 mei kwamen er per trein massa’s vluchtelingen aan. De jongelui van de “Recruteringsreserve” werden zeer slecht omkaderd door het Belgisch leger en voelden zich in de steek gelaten. Een groot aantal Belgen dwaalde diep in Frankrijk rond en wist niet dat er orders tot hergroepering waren en kende evenmin de aanbevelingen van het ministerie van Volksgezondheid die amper doordrongen. De feiten schenen Jaspar inderdaad in te halen … 

Een Belgische « De Gaulle »  ?

Op 18 juni vernam hij van de Eerste minister dat de Belgische regering niet naar Groot-Brittannië zou uitwijken alhoewel dat 48 uur vroeger toch beslist was. Meer nog, men wilde contact opnemen met de (nieuwe) overheden in Brussel om naar het land terug te keren omdat de oorlog toch verloren was. Jaspar besefte dat hij weinig te verwachten had van een genazifieerd België in een door het Reich overheerste Europa. Op de avond van diezelfde 18 juni vertrok hij samen met zijn vrouw naar Londen zonder zijn collega’s te verwittigen en verbrak zo de solidariteit binnen de regering. Hij kwam er de 21e aan en lanceerde – net als een zekere generaal De Gaulle - via de BBC een oproep aan alle Belgen om niet te wanhopen en om de strijd aan de zijde van de Britten verder te zetten (“De oorlog voor de bevrijding van ons vaderland gaat verder en zal verdergaan tot de overwinning …”). De Belgische regering reageerde zeer boos op deze duidelijke en ondubbelzinnige oproep en nam sancties tegen Jaspar wegens “postverlating”. Hij werd weliswaar niet echt uitgesloten, maar men vond dat hij dat zelf gedaan had.

Ondertussen was hij niet bij de pakken blijven zitten. Hij werd vervoegd door een aantal linkse personaliteiten zoals Camille Huysmans, burgemeester van Antwerpen en voorzitter van de IIe internationale, Max Buset, Isabelle Blume,.... Op 5 juli werd dan een Nationaal Belgisch comité opgericht voorgezeten door Huysmans en met Jaspar als secretaris. Het initiatief werd echter klem gereden door de Belgische ambassadeur te Londen en door de goed getimede aankomst van minister van Koloniën Albert De Vleeschauwer aan de oevers van de Theems, in augustus gevolgd door Camille Gutt. Pierlot en Spaak bereikten de Britse hoofdstad slechts in oktober, maar het betekende het einde van het « Comité Huysmans-Jaspar ». De “regering Pierlot” met enkel vier ministers werd opnieuw in het zadel geholpen dankzij Churchill…

1273-gouv-belge-londres-dec-1942.jpg
Instelling : CegeSoma
Oorspronkelijke legende : De Belgische regering, Londen, december 1942

Op een zijspoor…

Eerste minister Hubert Pierlot heeft Marcel-Henri Jaspar nooit meer een ministerportefeuille willen aanbieden. Misschien was het omdat hij een slecht geweten had door de vlugge overkomt naar Jaspar naar Engeland? Wel sloeg Pierlot de bladzijde later toch om en duidde Jaspar aan als ambassadeur bij de Tsjechoslovaakse regering in ballingschap … Magere troost ! Vele jaren nadien zou Jaspar van april 1959 tot augustus 1968 ambassadeur in Parijs worden en er meer dan eens de gelegenheid hebben generaal De Gaulle te ontmoeten.

Na zijn pensioen werkte hij aan zijn memoires, Souvenirs sans retouches (1968), door zijn vijanden ironisch herdoopt in « Retouches sans souvenirs » (“Aanpassingen zonder herinneringen”) , en daarna nog "Changement de décor" (1972)…

Bibliografie


Alain Colignon, Ordre de rejoindre ; les « 16-35 ans », dans Jours de Guerre, n°4 de 1991, pp.103-114.

Jacques Franck, Marcel-Henri Jaspar, dans Nouvelle Biographie Nationale, Tome VI, pp302-305, https://www.academieroyale.be/....

Marcel-Henri Jaspar, Souvenirs sans retouches, Paris, Fayard, 1968.

Karel Strobbe, Pieter Serrien & Hans Boers, Van onze jongens geen nieuws : de dwaaltocht van 300.000 Belgische rekruten aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, Antwerpen : Manteau, 2015.

Wellens René, Inventaire des papiers de Marcel-Henri Jaspar, député, ministre et ambassadeur de Belgique, Archives de l'Etat en Belgique, 1982,  https://search.arch.be/en/?opt...


Zie ook

1523-rAfugiAs-belges-en-france.jpg Artikels Vlucht van 1940 (De): de instorting van een Staat? Colignon Alain
Deze pagina citeren
Jaspar Marcel-Henri
Auteur : Colignon Alain (Instelling : CegeSoma)
https://www.belgiumwwii.be/nl/belgie-in-oorlog/persoonlijkheden/jaspar-marcel-henri.html