Eerherstel is een manier om een einde te stellen aan de gevolgen van een veroordeling, met andere woorden ook aan de daarmee verbonden vervallenverklaring van burgerlijke en politieke rechten. Het herstel in eer en rechten is uitsluitend de bevoegdheid van de Kamer van Inbeschuldigingstelling (KI), een kamer van het hof van beroep, maar het is de procureur des Konings die het dossier samenstelt met een accuraat en volledig onderzoek naar het gedrag van de verzoeker. Dit dossier maakt hij samen met zijn advies over aan de procureur-generaal bij het hof van beroep, die het vervolgens voorlegt aan de Kamer van Inbeschuldigingstelling. Deze neemt uiteindelijk een beslissing bij arrest. Indien ze het herstel in eer en rechten afwijst, kan de verzoeker pas twee jaar na dagtekening van het arrest een nieuwe aanvraag indienen bij de procureur des Konings. De eerste arresten van eerherstel in zaken van collaboratie dateren van 1952.
Precieze cijfers zijn er niet, maar tot begin jaren 1990 zijn er ten hoogste 15.000 toegekend. Toch nemen de meeste personen niet hun toevlucht tot de traditionele procedure van eerherstel maar tot de onderscheiden rechtsfiguur van rechtsherstel. Anders dan de traditionele procedure van eerherstel is rechtsherstel ingesteld door verschillende naoorlogse gelegenheidswetten om in steeds meer epuratiedossiers van zowel veroordeelden als niet-veroordeelden het verval van rechten ongedaan te kunnen maken.
Door eerherstel krijgt de veroordeelde zijn levenslang of tijdelijk vervallen rechten terug en staat de veroordeling niet langer op het uittreksel van het strafregister, noch op attesten van achtenswaardigheid ten behoeve van kinderen en kleinkinderen. Wie een verbod heeft om het land binnen te komen, is na eerherstel weer welkom. Anderzijds is eerherstel geen herziening of vernietiging van een veroordeling. Het leidt niet tot een herstel van de ontnomen titels, graden, openbare ambten en betrekkingen en ook de rechten van derden, bijvoorbeeld een schadevergoeding, blijven onaangetast.
Eerherstel is geen recht maar een gunstmaatregel. Je krijgt het dus niet automatisch. De veroordeelde richt zelf een verzoek tot eerherstel aan de procureur des Konings van het arrondissement van de domicilie. In het verzoek is ook de motivatie voor de aanvraag te lezen. Als de aanvraag ontvankelijk is, stelt de procureur des Konings vervolgens een onderzoek in. Het dossier biedt een overzicht van de aard van de feiten, de uitgesproken straffen of maatregelen, de schadevergoedingen aan de burgerlijke partij(en) en de proceskosten. Daarnaast bevat het stukken van de burgemeesters (lokale politie) van de gemeenten waar de betrokkene woont of gewoond heeft, met gegevens over de duur van het verblijf, de beroepsbezigheden, bestaansmiddelen en het gedrag tijdens de proefperiode van voorwaardelijke invrijheidstelling.
Om het juiste dossier en arrest te vinden is het van belang te weten waar de betrokkene woont op het moment dat het verzoek vertrekt naar de procureur des Konings. De woonplaats bepaalt welk hof van beroep een zaak behandelt. Heeft de persoon geen woonplaats in België, of is ze niet bekend, dan is het hof van beroep van Brussel bevoegd.
Na de Tweede Wereldoorlog zijn drie hoven van beroep bevoegd voor de volgende provincies:
Vanaf 1975 komen er twee nieuwe hoven van beroep bij, die in 1972 zijn opgericht als afdelingen van Brussel:
Iemand die in Mechelen woont, zal dus tot 1972 in de archieven van het hof van beroep van Brussel moeten zoeken en vanaf 1972 in het archief van het hof van beroep van Antwerpen. Hetzelfde geldt voor een inwoner van Doornik: vóór 1972 zijn de gegevens te vinden in Brussel, vanaf 1972 in het hof van beroep in Bergen.
Volgende rijksarchieven bewaren arresten en/of dossiers inzake herstel in eer en rechten:
De arresten van de Kamers van Inbeschuldigingstelling zijn integraal bewaard. Doorgaans zijn er ook indexen op naam. Omwille van de privacy zijn deze indexen niet openbaar. Een archivaris kan nagaan of een arrest bestaat. Het arrestnummer leidt naar het dossier, maar anders dan voor de arresten is er van de dossiers maar een fractie bewaard. De arresten en de dossiers zijn raadpleegbaar nadat de bevoegde procureur-generaal zijn toestemming gegeven heeft.
