Afgezien van 242 executies zal de Belgische staat na de oorlog bijna geen enkele straf voor collaboratie volledig en tot het uiterste uitvoeren. Door een variërende strafmaat, de politisering van de repressie, veranderende criminologische inzichten en de pragmatische grenzen van een doorgedreven strafuitvoering rijst het besef van de nood aan een harmoniseringsbeleid.
Samen met de vervroegde invrijheidstelling is de genadeverlening een krachtig instrument om de bestraffing meer in evenwicht te brengen. Het toekennen van genade is een vorstelijk voorrecht, maar zowel in de praktijk als politiek is de minister van Justitie verantwoordelijk. Genade of gratie laat toe om een straf om te zetten in een lichtere straf of zelfs volledig kwijt te schelden. Strafomzetting vervangt de ene straf door een andere, bijvoorbeeld een gevangenisstraf door een geldboete. Een gedeeltelijke kwijtschelding vermindert de straf, bijvoorbeeld van tien jaar opsluiting tot vijf jaar.
Hoewel genade geen afbreuk doet aan de schuld en enkel ingrijpt op de strafuitvoering maakt het voor de begunstigde niettemin een wezenlijk verschil. Vanaf eind 1946 voeren de opeenvolgende ministers van Justitie een waar genadebeleid. Om de evoluerende strafmaat in evenwicht te brengen en omdat de bestraffing milder wordt, komen ook meer en meer veroordeelden in aanmerking voor strafvermindering. Velen genieten van verschillende genademaatregelen zodat er van hun oorspronkelijke straf niet veel meer overblijft. Samen met de vervroegde invrijheidstelling zorgt de genadeverlening zo voor een versnelde afbouw van de strafrechtelijke gevolgen van de repressie. Als België in 1950 beslist geen terechtstelling meer uit te voeren, zien ook de meest ernstige gevallen zo hun doodstraf omgezet in een gevangenisstraf.
Aerts, Koen, Dirk Luyten, Bart Willems, and Paul Drossens. Was Opa Een Nazi? Speuren Naar Het Oorlogsverleden. Tielt: Lannoo, 2017.
Aerts, Koen. “Repressie Zonder Maat of Einde?” De Juridische Reïntegratie van Collaborateurs in de Belgische Staat Na de Tweede Wereldoorlog. Gent: Academia Press, 2014.
Huyse, Luc, and Kris Hoflack. Onverwerkt Verleden : Een Naschrift. Leuven: Instituut Recht en Samenleving, 1994.
