Monument in Diksmuide ter nagedachtenis aan de gesneuvelde Vlaamsgezinde soldaten in de Eerste Wereldoorlog. Symbool van de Vlaamse ontvoogding. Locatie van de IJzerbedevaarten.
Oprichting en vooroorlogse geschiedenis
De IJzertoren wordt gebouwd aan het einde van de jaren twintig als herdenkingsplaats. Aan zijn voet vinden jaarlijkse bedevaarten plaats die zelfbestuur voor Vlaanderen eisen en waarschuwen voor oorlog. Er wordt ook amnestie geëist voor activisten. In de jaren dertig geraken deze IJzerbedevaarten in het vaarwater van het anti-Belgische en extreemrechtse Vlaams Nationaal Verbond (VNV).
Collectie : Sipho
Auteursrechten : CegeSoma
Originele legende : De XXIIIe IJzerbedevaart - 23 augustus 1942. Leden van de NSJV aan de voet van de IJzertoren. [24/8/1942] [Frei gegeben durch zensur]
Oorlogsbedevaarten
Collectie : Sipho
Auteursrechten : CegeSoma
Originele legende : "De 23ste IJzerbedevaart te Diksmuide op 23 augustus 1942. De grafstenen worden in de grafkelder van de toren ingebracht. Een onderofficier van een Propagandakompanie (links) filmt het gebeuren. Le 23me Pèlerinage de l'Yser à Dixmuide le 23 aôut 1942. La rentrée des Pierres Tombales dans la Crypte de la Tour. [Frei gegeben durch zensur]"
In 1940 treedt Frans Daels, de voorzitter van comité dat de IJzertoren beheert en de bedevaarten organiseert, toe tot de leiding van het VNV. Hij zet zich ook in voor de werving van oostfrontsoldaten. Een oostfronter spreekt in 1943 op een in beperkte kring gehouden oorlogsbedevaart.
Vernietiging en wederopbouw
Op 16 maart 1946 wordt de IJzertoren opgeblazen door onbekend gebleven leden van het verzet. De verontwaardiging daarover in Vlaamsgezinde milieus geeft een nieuw elan aan de IJzerbedevaarten. Ze baden spoedig opnieuw in een anti-Belgische sfeer en de eis tot amnestie voor collaborateurs klinkt steeds luider vanaf de jaren vijftig. Pogingen van organisaties van oudverzetslieden om de site van de IJzertoren om te buigen tot een symbool van Vlaams-Belgische verzoening mislukken. Er verrijst een nieuw toren die in 1965 wordt ingehuldigd.
Auteursrechten : Rechten voorbehouden
Originele legende : Zonder originele legende
Strijdplaats en memoriaal
De IJzerbedevaarten groeien uit tot de belangrijkste manifestatie van de Vlaamse beweging met op hun hoogtepunt in de jaren zeventig vele tienduizenden deelnemers. In 1986 erkent de Vlaamse Raad onder impuls van de Christelijke Volkspartij (CVP) en de Volksunie de IJzertoren als ‘Memoriaal van de Vlaamse Ontvoogding’. Met de grotere zelfstandigheid van Vlaanderen als gevolg van de staathervormingen, verliezen de IJzerbedevaarten aan opkomst en betekenis. Het IJzerbedevaartcomité pareert de groeiende invloed van het rechts-radicale Vlaams Blok/Belang door de waarde van verdraagzaamheid centraal te plaatsten en in 2000 verontschuldigingen aan te bieden voor de Vlaams-nationalistische collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Auteursrechten : Rechten voorbehouden
Originele legende : Dit is het herdenkingsteken van de bedevaarders. Het wordt verkocht ten bate van het propagandafonds en dient om de inrichtingskosten te dekken. Het geeft recht tot toegang op de grond van Heldenhulde.
Collectie : Sipho
Auteursrechten : CegeSoma
Originele legende : De XXIIIe IJzerbedevaart te Diksmuide op 23 augustus 1942. Steen geplaatst voor het kruisbeeld in de crypte van de toren. Leden van de NSJV en de Zwarte Brigade als erewacht bij het Kruis van Nieuwpoort. [Frei gegeben durch zensur]
Instelling : CegeSoma
Collectie : Spronk
Auteursrechten : Spronk
Originele legende : Zonder originele legende
Bibliografie
Beck, A. « IJzerbedevaarten ». In Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, 1503‑17. Tielt: Lannoo, 1998.
De Wever, Bruno. « Diksmuide: de IJzertoren. Strijd om de helden van de Oorlog ». In België: een parcours van herinnering. 2: Plaatsen van tweedracht, crisis en nostalgie, édité par Johan Tollebeek, Geert Buelens, Gita Deneckere, Chantal Kesteloot, et Sophie De Schaepdrijver, 61‑71. Amsterdam: Bakker, 2008.
Seberechts, Frank. « ‘Slechts de graven maken een land tot
vaderland’. Van Heldenhulde tot IJzertoren: een stenen hulde aan de
Vlaamse IJzersoldaten ». In Duurzamer dan graniet : over monumenten en Vlaamse Beweging, par Frank Seberechts, 123‑54. Tielt: Lannoo, 2003.
