Monument in Diksmuide ter nagedachtenis aan de gesneuvelde Vlaamsgezinde soldaten in de Eerste Wereldoorlog. Symbool van de Vlaamse ontvoogding. Locatie van de IJzerbedevaarten.
De IJzertoren wordt gebouwd aan het einde van de jaren twintig als herdenkingsplaats. Aan zijn voet vinden jaarlijkse bedevaarten plaats die zelfbestuur voor Vlaanderen eisen en waarschuwen voor oorlog. Er wordt ook amnestie geëist voor activisten. In de jaren dertig geraken deze IJzerbedevaarten in het vaarwater van het anti-Belgische en extreemrechtse Vlaams Nationaal Verbond (VNV).
In 1940 treedt Frans Daels, de voorzitter van comité dat de IJzertoren beheert en de bedevaarten organiseert, toe tot de leiding van het VNV. Hij zet zich ook in voor de werving van oostfrontsoldaten. Een oostfronter spreekt in 1943 op een in beperkte kring gehouden oorlogsbedevaart.
Op 16 maart 1946 wordt de IJzertoren opgeblazen door onbekend gebleven leden van het verzet. De verontwaardiging daarover in Vlaamsgezinde milieus geeft een nieuw elan aan de IJzerbedevaarten. Ze baden spoedig opnieuw in een anti-Belgische sfeer en de eis tot amnestie voor collaborateurs klinkt steeds luider vanaf de jaren vijftig. Pogingen van organisaties van oudverzetslieden om de site van de IJzertoren om te buigen tot een symbool van Vlaams-Belgische verzoening mislukken. Er verrijst een nieuw toren die in 1965 wordt ingehuldigd.
De IJzerbedevaarten groeien uit tot de belangrijkste manifestatie van de Vlaamse beweging met op hun hoogtepunt in de jaren zeventig vele tienduizenden deelnemers. In 1986 erkent de Vlaamse Raad onder impuls van de Christelijke Volkspartij (CVP) en de Volksunie de IJzertoren als ‘Memoriaal van de Vlaamse Ontvoogding’. Met de grotere zelfstandigheid van Vlaanderen als gevolg van de staathervormingen, verliezen de IJzerbedevaarten aan opkomst en betekenis. Het IJzerbedevaartcomité pareert de groeiende invloed van het rechts-radicale Vlaams Blok/Belang door de waarde van verdraagzaamheid centraal te plaatsten en in 2000 verontschuldigingen aan te bieden voor de Vlaams-nationalistische collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Beck, A. « IJzerbedevaarten ». In Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, 1503‑17. Tielt: Lannoo, 1998.
De Wever, Bruno. « Diksmuide: de IJzertoren. Strijd om de helden van de Oorlog ». In België: een parcours van herinnering. 2: Plaatsen van tweedracht, crisis en nostalgie, édité par Johan Tollebeek, Geert Buelens, Gita Deneckere, Chantal Kesteloot, et Sophie De Schaepdrijver, 61‑71. Amsterdam: Bakker, 2008.
Seberechts, Frank. « ‘Slechts de graven maken een land tot
vaderland’. Van Heldenhulde tot IJzertoren: een stenen hulde aan de
Vlaamse IJzersoldaten ». In Duurzamer dan graniet : over monumenten en Vlaamse Beweging, par Frank Seberechts, 123‑54. Tielt: Lannoo, 2003.
