Op dinsdag 14 januari 1941 lanceert Victor de Laveleye (1894-1945) het ‘V’-teken voor victoire/vrijheid via ‘Ici Radio Belgique’ vanuit de BBC-studio’s in Londen.
Victor de Laveleye wordt geboren in Brussel. Zijn vader is eigenaar-uitgever van de ‘Moniteur des intérêts matériels’, zijn moeder de dochter van een consul. Zijn polyglotte moeder leert hem al vlug Duits, Frans, Engels en Nederlands, wat meer dan waarschijnlijk zijn latere beroepskeuze beïnvloed heeft.
Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog is Victor 20 jaar. Hij onderbreekt zijn rechtenstudie aan de ULB en neemt als vrijwilliger dienst in het 9de Linie. Daar raakt hij verzwakt door buiktyfus, gaat over naar de sectie van de zoeklichten en komt terecht in een vliegeniersschool in Frankrijk waar hij het brevet van piloot behaalt. Hij rondt zijn studies af in 1919.
Hij is een briljant student en een doorgewinterd sportman (hij neemt deel aan de Olympische Spelen), schrijft talrijke persartikels en begint zijn loopbaan aan de balie aan de zijde van Paul Hymans.
In 1926 wordt hij gemeenteraadslid in Sint-Gillis en enkele jaren later, in 1936, voorzitter van de Liberale Partij. In die periode is hij actief vanop de parlementaire tribune en in de pers. Hij onderscheidt zich door zijn redenaarstalent: dapper, rechtuit, optimistisch en eenvoudig. Bij de opkomst van het rexisme en de ongeregeldheden veroorzaakt door de rexistische propaganda, organiseert hij nog meer meetings en strijdt hij voor de democratie. Een jaar later, in 1937, wordt hij voor een paar maanden minister van Justitie in de regering Van Zeeland.
Victor de Laveleye volgt de Belgische regering naar Frankrijk; daarna vertrekt hij naar Engeland. Op 24 juni 1940 komt hij in Londen aan. Eerst werkt hij als vrijwilliger voor wat het ‘Belgisch parlementair bureau’ zal worden, dat officieel door de Britse regering erkend wordt. Daar vindt hij onder meer Marcel-Henri Jaspar (minister van Volksgezondheid) terug, Camille Huysmans (volksvertegenwoordiger en oud-Kamervoorzitter) en andere volksvertegenwoordigers zoals Isabelle Blume, Max Buset, Georges Truffaut, … Samen (en ook met de Belgische ambassade) proberen ze de ongeveer 15.000 Belgische vluchtelingen in Groot-Brittannië te helpen om werk en onderdak te vinden of om contact op te nemen met hun familie in België.
Op 28 september 1940 stelt de BBC haar zendinstallaties ter beschikking van de Belgische regering in ballingschap opdat het contact tussen België en de Belgen ‘buiten het land’ behouden zou blijven. ‘Ici Radio-Belgique/Hier Radio België’ ziet het licht en door bemiddeling van Cecil de Sausmarez krijgt Victor de Laveleye de leiding in Londen. Vier jaar lang verzorgt hij bijna dagelijks om 20u15 een uitzending van een kwartier, soms op gevaar voor eigen leven, want de gebouwen van ‘Ici Radio-Belgique’ en de BBC worden dikwijls door de Duitsers gebombardeerd. Hij verslaat en becommentarieert het oorlogsnieuws voor de Belgen. Het gaat zowel om nieuws over de toestand aan het front in de bij de oorlog betrokken landen als om meer lokaal, Belgisch nieuws. Die uitzendingen zijn in meer dan één opzicht beroemd gebleven want ze brachten troost en hoop aan de door de Duitsers bezette bevolking en anderzijds betrachtten ze ook onpartijdigheid. Naast Victor de Laveleye vinden we immers Jan Moedwil terug (Fernand Geersens), een Nederlandstalige omroeper die de teksten van de Laveleye vertaalt en voorleest. De uitzendingen in het Frans vonden plaats op de pare dagen en die in het Nederlands op de onpare dagen. Radio-Belgique/Radio België werkte van het begin tot het einde onafhankelijk van de Belgische regering in Londen.
Op dinsdag 14 januari 1941 krijgt Victor de Laveleye een geniaal idee. Tijdens zijn avonduitzending stelt hij zijn toehoorders het volgende voor: « Ik wil u vanavond nog iets anders voorstellen. U doet ermee wat u wil. Luister ! […] Alle Belgische patriotten moeten een herkenningsteken hebben, ze moeten dat teken om zich heen verspreiden, zodat ze – als ze het overal geschreven zien staan – beseffen dat ze met veel zijn. En de bezetter moet - als hij altijd weer datzelfde teken herhaald ziet - ook begrijpen dat hij omsingeld wordt door een immense menigte Belgische burgers die vol ongeduld wachten op zijn eerste verzwakking, vol ongeduld uitkijken naar zijn eerste mislukking. […] Ik stel u als herkenningsteken de letter V voor. Waarom ? Omdat V de beginletter is van Victoire (victorie, overwinning) in het Frans en van Vrijheid (Liberté) in het Vlaams. Twee dingen die samengaan, zoals de Walen en de Vlamingen nu hand in hand marcheren, twee dingen die uit elkaar voortvloeien: de Victorie zal u de Vrijheid teruggeven, de victorie van onze grote Engelse vrienden. En victorie in het Engels is Victory. Dat woord begint dus ook met een V. Zoals u ziet klopt dit allemaal als een bus. […] Ik stel de V nog om een andere reden voor: het is een letter die je vlug kan neerschrijven. […] Zo kunt u de muren van onze steden, de affiches van de moffen, duizenden plaatsen die u maar kunt bedenken, met V’s bedekken. U kunt het zelfs zover drijven met een zakmes, een veer, een spijker, de punt van een steen, een oude broeksknoop een V te krassen in het koetswerk van de auto’s van de moffen. Maar wees voorzichtig. Het gaat erom ze razend te maken zonder u te laten oppakken. […] U kunt ook nog verder gaan en er een onderling herkenningsteken van maken, de groet van de ene patriot aan de andere. Steek uw rechterhand op - of uw linkerhand als u links bent - tot op borsthoogte met de handpalm naar u toe gedraaid. Spreid uw wijs- en middenvinger en laat uw duim en twee andere vingers zakken. Zo maakt u een V met uw twee vingers naar de hemel gericht. […] »
Dit overwinningsteken, het symbool van de vaderlandslievende strijd tegen de nazi’s, krijgt al vlug een enorme weerklank in bezet Europa en dat komt al snel ter ore van de Britse inlichtingendienst. In juni 1941 vat ‘colonel Britton’ (pseudoniem van D.E. Ritchie’) het idee op om het morsesein voor de letter V te gebruiken: drie korte en een langere klank (ti-ti-ti-ta). Het voordeel daarvan: dat komt precies overeen met de eerste noten van de vijfde symfonie van Beethoven … De BBC gaat het als begingeneriek gebruiken voor de radio-uitzendingen voor bezet Europa. Er volgen tal van artikels in de Britse pers, Churchill zelf eigent zich het teken toe en draagt zo bij tot de populariteit ervan. Het is het begin van een ‘V’-campagne in Londen. In bezet België probeert de bezetter het symbool te recupereren, wat wel een bewijs is van de doeltreffendheid ervan. Men ziet dan ook veel V’s voor de Duitse victorie op heel wat overheidsgebouwen, maar de ‘kaping’ van dit idee schiet zijn doel voorbij.
In september 1944 keert Victor de Laveleye naar België terug. Hij is korte tijd minister van Openbaar Onderwijs. In 1945 gaat hij naar de Verenigde Staten en neemt er als vertegenwoordiger van de Belgische regering deel aan de Conferentie van San Francisco en het opstellen van het Handvest van de Verenigde Naties. Hij overlijdt in België op 14 december 1945 ten gevolge van een ziekte.
Dank zij hem is de ‘V’ van de Victorie, een simpele medeklinker van het alfabet, een teken van verbinding geworden rond een strijd die men wil winnen … de strijd voor ‘de morele vrijheid, onscheidbaar van de menselijke waardigheid’ … Bij de Duitse overgave op 8 mei 1945 symboliseert de V de overwinning.
Dit symbool wordt heel wat later nog overgenomen, onder andere door Solidarność in Polen (een oppositiebeweging tegen het communisme en de plaatselijke machthebbers).
de Laveleye Valentine, Victor de Laveleye. Un destin inachevé, 2003, 159 p.
Dutry Tinou C. Le lancement du signe ‘V’ par Victor de Laveleye sur les antennes de la BBC ‘Ici radio Belgique’ le mardi 14 janvier 1941, Bruxelles, 1994, 9 p.
Fenaux Robert, Ici Radio Belgique. Les meilleurs commentaires de Victor de Laveleye, Bruxelles, A. Goemaere, 1949, 388 p.
Fenaux Robert, "Victor de Laveleye" in Biographie nationale, tome 34, Bruxelles, 1968, pp. 549-552, https://www.academieroyale.be/...
