Een korte definitie
Vanaf de zomer van 1940 kwamen mannen en vrouwen bijeen om zich te engageren in de strijd tegen de bezetter. Die strijd nam eerst niet-gewelddadige vormen aan, zoals de clandestiene pers, het verzamelen van inlichtingen en de hulp aan slachtoffers van de bezetter. Vanaf 1942 kwam daar ook de gewapende strijd bij.
Op dat moment bestond het verzet nog maar uit een paar honderd kleine groepen, geconcentreerd in de grote steden van het land en in de industriële regio's van Wallonië. Ondanks de steeds hardere repressie, telde het verzet in de zomer van 1944 in het hele land tussen de 100.000 en 150.000 mensen, afkomstig uit alle lagen van de bevolking. Verschillende elementen lagen aan de basis van dat groeiproces.
Hoofdartikels
Vele mannen en vrouwen weigerden de bezetting van het land door nazi-Duitsland te accepteren. Uit die onvrede groeide een drang om te vechten, dat zich vertaalde in clandestiene acties die de bezetter en al wie hem steunde, schade moesten berokkenen.
Waarom zich verzetten?
Er bestonden verschillende redenen om zich te verzetten: van waarden als patriottisme, antifascisme of een anti-Duitsgezindheid uit de Eerste Wereldoorlog, tot individuele beweegredenen zoals een zin voor avontuur of een behoefte om zich te emanciperen
De verzetsstrijder: een profiel
Op elke leeftijd en in alle milieus zijn er mensen die zich aansluiten bij het verzet, zowel mannen als vrouwen. Het merendeel van hen bestaat weliswaar uit mannen tussen de 20 en 40 jaar oud, vooral afkomstig uit Franstalige middenklassen.
Ideologische stromingen binnen het verzet
Hoewel de verzetsstrijders afkomstig zijn uit zowat alle ideologische stromingen, is het aantal communistische militanten
verhoudingsgewijs in de meerderheid.
De sociale structuur van het verzet
Geleidelijk aan bereikte het verzet alle lagen van de samenleving. Sommige sociale klassen waren sterker vertegenwoordigd dan anderen, wat verklaard kan worden door de maatschappelijke context.
Regionale verschillen
De intensiteit en de vormen die het verzet tegen de bezetter aannam verschilden sterk van regio tot regio in het land. Verschillende factoren verklaren dat gegeven.
Verbinding met Londen
De relatie tussen de verzetsstrijders in bezet België enerzijds en de Belgische en Britse diensten in Londen anderzijds liepen niet altijd van een leien dakje. Maar in de loop van de bezettingsperiode verbeterde de relatie, waardoor de verzetslui op het terrein op een belangrijke hulp konden rekenen.
De Duitse gerechtelijke repressie in bezet België
Tientallen duizenden Belgen, van wie vooral verzetstrijders, werden tijdens de bezetting geconfronteerd met de Duitse gerechtelijke repressie. Hoewel die aanvankelijk nog relatief mild te noemen was, werd de repressie steeds onverbiddelijker.
Sociologische componenten
Vrouwen in het verzet
Binnen het verzet speelden vrouwen vaak een discrete, maar waardevolle rol. Zo waren ze verbindingsagent of boden ze steun aan de talrijke mensen die door de bezetter opgespoord werden.
Migranten in het verzet
Meerdere gemeenschappen van migranten raakten, omwille van uiteenlopende redenen, actief betrokken in het verzet.
Andere sociale en sociaal-professionele categorieën
Landbouwers in het verzet- De middenklasse in het verzet - Geestelijken in het verzet - Leraren in het verzet - Ordediensten en het verzet - Vrijmetselarij en het verzet - Joden in het verzet - Militairen in het verzet - De adel in het verzet - Arbeiders in het verzet - Het aandeel van de steden en het platteland in het verzet - Werkgevers en het verzet - Polen in het verzet - Vrije beroepen in het verzet - De leeftijd van de verzetsstrijders
Vormen van verzet
De clandestiene pers
Vanaf de zomer van 1940 besloten individuen, naar het voorbeeld van de Eerste Wereldoorlog, om in het geheim kranten te produceren en verspreiden en zo aan de Duitse censuur te ontsnappen. Enkele tientallen duizenden mensen publiceerden samen meer dan 675 verzetskranten.
Lees meer op https://warpress.cegesoma.be/n...
.jpg)
Andere titels
Le Drapeau rouge - Justice libre - La Libre Belgique Peter Pan - La Libre Belgique ressuscitée en 1940 - Médecine libre - Le Peuple - De Vrijheid - Het Vrije Woord - Le Coup de Queue - Temps nouveaux - Vrije Vaderlanders - Chut! - Front - L’Insoumis - La Voie de Lénine - La Voix Boraine - La Liberté (Luik) - Libération (Brussel) - Indépendance - L’Etincelle - Le Vigilant - De Volkswil - België Vrij - De Werker - Vrij Volk
Humanitair verzet
Waar het humanitair verzet in 1940 nog een spontaan en individueel fenomeen was, groeide en organiseerde het zich steeds meer naarmate het aantal mensen toenam op wie de bezetter het gemunt had, of dat nu verzetsstrijders, Joden of werkweigeraars waren.
Andere dimensies
Actie van de jonge christelijke arbeiders - Hulp aan Joden - Hulp aan politieke gevangenen en hun families - Hulp aan ontsnapte Russische gevangenen - Hulp aan werkweigeraars - Hulp aan vervolgde verzetsstrijders - Hulp aan ontsnapte geallieerde soldaten - Aanval op het XXste konvooi
Het gewapend verzet
Het gewapend verzet vond vooral ingang vanaf 1942. Eerst wagen de partizanen, de gewapende vleugel van de communistische partij, zich aan het gewapend verzet. Daarna volgen ook alle andere verzetsbewegingen. Dat kan gaan van sabotages, aanslagen, opvorderingen en uiteindelijk ook steun aan de bevrijdingstroepen.
Verzamelen en doorgeven van inlichtingen
De inlichtingendiensten, opgericht in 1940 naar het voorbeeld van de Eerste Wereldoorlog, gaven vanaf 1941 waardevolle informatie door aan de Britse en Belgische autoriteiten in Londen.
Verbindings- en ontsnappingslijnen
Hulp aan neergestorte geallieerde piloten - Ontsnappen via Spanje en Portugal - Ontsnappen via Zwitserland - Radioverbindingen - Vluchtlijnen en -routes - Voorbij de landsgrenzen
Beweegredenen en waarden
Antifascisme - Aantrekking tot het communisme en de Sovjet-Unie - Democratie en verzet - Geest van solidariteit - Voorliefde voor Frankrijk en aantrekking tot het Gaullisme - Invloed van internationale gebeurtenissen - Individuele beweegredenen van verzetsstrijders - Patriottisme - Invoering van verplichte arbeid in Duitsland - Herinnering aan 1914-1918 en anti-Duitsgezindheid - De visie van de Verenigde Staten
.jpg)
Verzetsbewegingen en -netwerken
Verzetsbewegingen
Andere bewegingen
"Aide chrétienne aux israélites" - Corps franc belge d’action militaire - Front wallon pour l’indépendance du pays - Les Insoumis - Kempisch Legioen - L100 - Belgisch Legioen - Patriottische milities - Belgische Militaire Weerstandsorganisatie (BMWO) - Belgische Nationale Beweging (BNB) - Nola - Organisation militaire belge de résistance - Rassemblement national de la jeunesse - Solidariteit van het Onafhankelijkheidsfront - Union des patriotes belges - Witte Brigade/Fidelio
Politieke bewegingen en clandestiene verenigingen
Bevrijdingcomités - Syndikale Strijdkomitees (SSK's) - Socialistische Jonge Wacht (SJW) - La Main d’œuvre immigrée (MOI) - Clandestiene socialistische beweging - Geünifieerde Vakbonden - De Phalange van Xavier de Grunne - De katholieke partij en het verzet - De liberale partij en het verzet - Christelijke verenigingen en het verzet - Socialistische verenigingen en het verzet - Trotskisten en het verzet
Netwerken en missies
Baboon-Othello - Bayard - Benoît - Beagle - Beaver-Baton - Boucle - Bravery - Brise-Botte - Clarence - Comète - Deuxième bureau français - FD-Ferrand - Luc-Marc - Mill - Mission Claudius/Tybalt - Orchestre rouge - Pat O'Leary - PCC/PCB - Belgische netwerken in Frankrijk - Rivert - Sabot - Socrates - Tégal - Tempo - Wim - Zéro - Zig - Les filières d’évacuation du courrier - Liaisons radio
Verbinding met de Belgische regering in Londen
Andere
Geparachuteerde agenten - Conflict Staatsveiligheid-SV/Tweede Directoraat-SOE - Tweede Afdeling/Tweede directoraat nationale defensie - Financiering van het verzet - Fleischman Théo - Lepage Fernand - Lévy Paul - Moedwil Jan - Nicodème Jean - De MI9 - De missies van SOE - De missies van PWE - De Staatsveiligheid
Belangrijke momenten
.jpg)
Verzet en het dagelijkse leven
Hoe word je een verzetsstrijder? - Een dag van een leider van een verzetsnetwerk - Een dag van een ondergedokene - De dag van een koerier - Dagelijkse angst - Repressie in het dagelijks leven - Verzet en relaties - Verzet en familie - Verzet en werk - Dagelijkse geheimhouding: een gesloten leven
Verzetsstrijders
.jpg)
Andere verzetsstrijders
André Joseph - Aronstein Georges - Avaux Jules - Bal Nicolaas, dit Nic - Bastin Jules - Berei Andor - Blume Jean - Bobon Omer - Boereboom André - Bondas Joseph - Bourguignon Dieudonné - Bouriez Pierre - Bruaux René - Buch Henri - Burgers Jean - Camu Louis - Cannoot Fernand - Cassart Jean - Clerdent Pierre - Coenen Félix - Collard Paul - Colson Eugène - Coyette Jean - De Hulster Léopold - Dejace Joseph dit Théo - De Jongh Frédéric - De Jonghe Mathieu - Delfosse Antoine - de Liedekerke Philippe - Delsinne Léon - De Neef François - De Saedeleer Henri - De Troyer François - De Visscher Charles - Dipsy Raymond - Dubuisson Auguste - d’Ursel Antoine - Elias Henri - Fafchamps Joseph - Floor Idesbald - Fosty Jean - Franckson Marcel (fils) - Franckx Edouard - Gérard Yvan - Graff Ernest - Greindl Jean - Guérisse Albert - Guillery Jules - Hachez Albert - Halin Hubert - Haulot Arthur - Hauman Pierre - Hautain André - Heffinck Henri - Holender Rachel, dite Rosy - Javaux Henri - Jooris Antoine - Jooris Christian - Jooris Emmanuel - Joset Camille - Joye Pierre - Krott Albert - Lahaut Julien - Lalmand Edgar - Lambrechts Antoine - Lapaille Hubert - Larock Victor - Laude Norbert - Leclercq Robert - Leemans Joseph - Lejeune Léo - Lejour Robert - Lentz Robert - Lobet Witold - Logelain Robert - Londot Max - Losseau Michel - Lovinfosse Georges - Major Louis - Mandel Henri - Marissal Adelin - Marquet Adrien - Mertens Eugène - Meurice Joseph - Moyen André - Naus Jean - Neuman Henri - Nevejan Yvonne - Noel René - Nothomb Paul - Ochs Jacques - Pilaet Eduard - Pire Jules - Relecom Xavier - Renard André - Reniers Urbain - Reynders Henri - Rostenne André - Ryelandt Daniel - Scheyven Raymond - Siron Brutus - Sonneville Marcel - Story Henri - Terfve Jean - Thonet Victor - Tromme Camille - Van Acker Kamiel - Vanaudenhove Omer - Vanbrabant Maurice - Vandenberg Albert - Vandermies Pierre - Vandorpe Frantz - Van Extergem Jef - Van Nooten Gaëtan - Van Praag Maxime - Van Praag Roger - Vekemans Robert - Veldekens Frédéric - Verly Ferdinand - Wendelen André - Yernaux Gaston
Duitse repressie
Procedure
Plaatsen
.jpg)
Verzet en de Belgische naoorlogse samenleving
De menselijke tol
Het verzet betaalde een zware prijs voor zijn acties tegen de bezetter. Tienduizenden verzetsstrijders moesten zware omstandigheden doorstaan in gevangenissen en ongeveer vijftienduizend van hen betaalden met hun leven voor hun verzetsengagement.
Het verzet ontwapenen
Het wantrouwen die de regering Pierlot voelde tegenover het verzet, en dat al tijdens de bezetting merkbaar was, kwam bij de bevrijding tot uiting in haar besluit om het verzet snel te ontwapenen. Dat leidde tot scherpe spanningen met de Kommunistische Partij en de voormalige clandestiene bewegingen in haar omgeving.
Naoorlogse organisaties van verzetsstrijders en politieke gevangenen
Na de bezetting vormden voormalige verzetsstrijders en politieke gevangenen verenigingen. Ze wilden zo hun morele en materiële belangen verdedigen, maar ook druk uitoefenen op de politieke autoriteiten om de waarden waarvoor zij hadden gestreden, veilig te stellen.
De voornaamste bronnen voor de studie van het verzet
De bronnen voor de studie van het verzet zijn deels afkomstig uit de tijd van de bezetting, maar zijn vooral te situeren in de onmiddellijke naoorlogse periode. Ze vereisen daarom een strenge en kritische blik.
Herinnering
De herinnering aan het verzet evolueerde doorheen de tijd en verschilt bovendien sterk tussen de gemeenschappen in België. Verschillende redenen verklaren dat verschil.
Debatten en reflecties
.jpg)
