Administratieve zuivering in ministeriële departementen en parastatalen

De administratieve epuratie heeft als doel de overheidsorganen te zuiveren van Nieuwe Ordegezinde ambtenaren. Op het nationale bestuursniveau speelt die zuivering zich af in de ministeries en parastatalen. Ambtenaren van wie het gedrag niet onberispelijk is of die hun burgerlijke en politieke rechten niet meer bezitten, riskeren een ontslag van ambtswege. Speciaal op te richten commissies moeten advies verlenen wanneer een bevoegde hiërarchische overheid tuchtmaatregelen wil treffen. Die commissies geven advies bij het onderzoek naar het gedrag en de houding van het personeel, maar het is de hiërarchische overheid die een beslissing neemt en een eventuele sanctie oplegt. Afhankelijk van het statuut van de ambtenaar is dat de koning, de bevoegde minister of een hogere ambtenaar. 

De neerslag van het onderzoek naar de houding van de rijksambtenaren is te lezen in de onderzoeksverslagen van de onderzoekscommissies. De dossiers bevatten onder meer de verhoren van getuigen, doorgaans de directe collega’s van de betrokkene. Ook de betrokkene zelf heeft de kans zijn versie van de feiten te geven. Tot slot is er het gemotiveerde advies van de onderzoekscommissie, op basis waarvan de bevoegde hiërarchische overheid al dan niet een sanctie uitspreekt. 

De sanctie kan een berisping zijn, een blaam, een overplaatsing, een schorsing met of zonder inhouding van de wedde of een oneervol ontslag. Een ontslag uit overheidsdienst gaat gepaard met een verlies van burgerlijke en politieke rechten. Omgekeerd leidt een veroordeling of inschrijving op de epuratielijst automatisch tot ontslag.

Het Algemeen Rijksarchief in Brussel bewaart de archieven van de onderzoekscommissies die de houding van de rijksambtenaren onderzoeken. Zowel het personeel van de centrale diensten in Brussel als van de buitendiensten is het onderwerp van algemene en individuele dossiers. 

Algemene en individuele dossiers zijn ook te vinden in de archiefbestanden van verschillende (directies van de) ministeriële departementen, onder meer in het Algemeen Rijksarchief: 

• Het archief van de Kanselarij van de Eerste Minister
• Het ministerie van Openbare Werken en Verkeerswezen (waaronder de personeelsdossiers en epuratiedossiers van het Bestuur van het Zeewezen)
• Het ministerie van Financiën met epuratiedossiers voor de douane en het algemeen secretariaat

Daarnaast bezit het Algemeen Rijksarchief ook de archieven van twee parastatalen.

• De Regie voor Telegrafie en Telefonie
• De Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen 

In het Studiecentrum Oorlog en Maatschappij:

• De verslagen en rapporten van de onderzoekscommissie over de secretarissen-generaal

Personeels- of epuratiedossiers zijn doorgaans op naam geordend, maar niet alle archiefbestanden zijn even makkelijk op naam te doorzoeken als de inventarissen geanonimiseerd zijn of als er enkel lijsten met dossiernummers voorhanden zijn. Neem daarom vooraf contact op met de archiefinstelling waar de documenten worden bewaard. De epuratiedossiers zijn raadpleegbaar na ondertekening van een onderzoeksverklaring die de aanvrager verbindt tot de privacywetgeving na te leven.