Na de bevrijding wil de regering zo snel mogelijk op alle bestuursniveaus het politieke en bestuurlijke gezag herstellen. Dat is niet gemakkelijk, omdat net zoals op het nationale bestuursniveau, ook op het provinciale en lokale niveau na de oorlog heel wat politici en ambtenaren ter discussie staan wegens hun gedrag tijdens de bezetting. Samen met de zuivering van de overheidsdiensten richt de administratieve epuratie zich bij de lagere overheden dus ook op het politieke personeel. Omdat het de toezichthoudende overheid is, speelt het provinciale bestuursniveau een belangrijke rol bij de administratieve zuivering van de provinciale en gemeentelijke verkozenen en ambtenaren. De provincie is tevens het doorgeefluik van informatie van het lokale naar het nationale bestuursniveau. Als commissaris van de regering is de provinciegouverneur immers ondergeschikt aan de minister van Binnenlandse Zaken.
De administratieve zuivering zorgt ervoor dat heel wat ambtenaren, maar ook burgemeesters en schepenen hun ambt verliezen en dat provincie- en gemeenteraadsleden hun zitje kwijtraken. De lange en complexe procedure kent drie fasen. Eerst is er een schorsing bij ordemaatregel als de betrokkene te veel over de tong gaat bij de bevolking of omdat de goede werking van de dienst in het gedrang komt. De gouverneur kan in beroep schorsingen intrekken of uitspreken indien de gemeenten zelf in gebreke blijven. In tweede instantie is er het onderzoek volgens de geijkte tuchtprocedures. Ten slotte volgt de beslissing over de te nemen tuchtmaatregel. De sanctie kan een berisping zijn, een blaam, een overplaatsing, een schorsing met of zonder inhouding van de wedde of een oneervol ontslag. Een ontslag uit overheidsdienst gaat gepaard met een verlies van burgerlijke en politieke rechten. Omgekeerd leidt een veroordeling of inschrijving op de lijst van de krijgsauditeur automatisch tot ontslag.
Vanwege de cruciale rol van het provinciale bestuursniveau in de administratieve zuivering van provinciale of gemeentelijke mandatarissen en het provincie- en gemeentepersoneel, zijn hun epuratiedossiers in de archieven van de provincie te vinden.
Voor Vlaanderen zijn de archieven van de provincies Antwerpen en Oost-Vlaanderen in de rijksarchieven van Gent en Antwerpen te vinden. Voor deze twee provincies zijn de epuratiedossiers goed ontsloten en raadpleegbaar.
In West-Vlaanderen, Limburg, Brabant en de Waalse provincies dient men te rade te gaan bij de provinciale archiefdienst om te informeren of en welke epuratiedossiers raadpleegbaar zijn.
Een alternatieve piste zijn de duizenden dossiers die de provinciebesturen hebben overgemaakt aan het Bestuur der Provincie- en Gemeentezaken van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Deze dossiers, die betrekking hebben op heel België, bevatten dezelfde informatie als de provinciale dossiers en zijn raadpleegbaar in het Algemeen Rijksarchief in Brussel. Ze vormen een onderdeel van de nog niet volledig geïnventariseerde archieven van het ministerie van Binnenlandse Zaken.
Personeels- of epuratiedossiers zijn doorgaans op naam geordend, maar soms zijn de inventarissen geanonimiseerd of bestaan er enkel lijsten met dossiernummers. Neem daarom vooraf contact op met de archiefinstelling. Voor de duizenden epuratiedossiers van het ministerie van Binnenlandse Zaken in het Algemeen Rijksarchief is er een voorlopige toegang op naam waarmee een archivaris kan nagaan of het gezochte epuratiedossier aanwezig is. De epuratiedossiers zijn raadpleegbaar na ondertekening van een onderzoeksverklaring die de aanvrager verbindt de privacywetgeving na te leven.
