Bij de massale opsluiting van personen ontstaat al snel het besef dat er iets met deze mensen moet gebeuren. Een groot aantal van hen komt zonder veroordeling weer vrij. Wie achterblijft, moet in de ogen van de Belgische regering een ‘heropvoeding’ tot volwaardige staatsburger krijgen om te vermijden dat zich na vrijlating een groep paria’s vormt in de naoorlogse samenleving. Een speciale dienst binnen het ministerie van Justitie gaat zich richten op hun reclassering. Deze Dienst Wederopvoeding, Reclassering en Voogdij, onder het beheer van het Bestuur van het Gevangeniswezen, treedt in november 1946 in werking. Gedurende zes jaar, tot en met december 1952, is ze actief op drie domeinen: heropvoeding door middel van arbeid, reclassering via onderwijs en voogdij middels toezichthouders.
Van vrijwel elke gevangene die onder de Dienst Wederopvoeding, Reclassering en Voogdij valt, is er een individueel dossier. De omvang en de inhoud van de individuele dossiers variëren echter zeer sterk. Soms rest alleen een lege dossiermap. Vaak treft men een ‘Bericht over Verzoeken of Voorstellen ten behoeven van Gevangenen’ aan. Dit document geeft een overzicht van de ten laste gelegde feiten, waar de betrokken persoon opgesloten zit, welke rechtbank de straf uitspreekt, wat de datum van het vonnis of arrest is, wat de strafmaat is, wanneer de straftijd is ingegaan, of de betrokkene arbeids(on)geschikt is, hoe het gedrag wordt beoordeeld en ten slotte een advies of voorstel van de bestuurder van de gevangenis waar de betrokkene opgesloten is. Aan de hand van dit dossier documenteren maatschappelijk werkers en voogden de kansen op wederopvoeding en reclassering.
Sinds 2009 bewaart het Algemeen Rijksarchief in Brussel het archief van de Dienst Wederopvoeding, Reclassering en Voogdij als twee aparte bestanden: de reeks van 12.680 individuele dossiers en het administratieve archief. De dossierreeks betreft vrijwel uitsluitend de werkzaamheden van de collaborateurs in de interneringscentra of gevangenissen en weerspiegelt dus niet het aantal personen dat na voorwaardelijke invrijheidstelling onder voogdij stonden.
Neem voor de individuele dossiers eerst contact op met het Algemeen Rijksarchief. Het personeel verbindt de naam van de veroordeelde dankzij een steekkaartensysteem met het juiste dossiernummer. Na afspraak kunnen de dossiers vervolgens geraadpleegd worden in de leeszaal, na ondertekening van een onderzoeksverklaring die de onderzoeker ertoe verbindt de privacywetgeving na te leven.
