Vlaams-nationalistische partij gesticht in 1933. Het is de belangrijkste collaborerende organisatie in Vlaanderen en wordt na de Tweede Wereldoorlog als incivieke organisatie verboden.
Het VNV wordt gesticht door de Vlaams-nationalistische politicus Staf De Clercq. Geïnspireerd door het internationale fascisme wil het VNV een ondemocratisch bestel tot stand brengen en de staat België doen verdwijnen om Dietsland –de vereniging van Vlaanderen met Nederland– tot stand te brengen. Een fascistische en gematigde vleugel houden elkaar in evenwicht in de Raad van Leiding van de partij. Aan de vooravond van de oorlog telt de partij 25.000 leden en circa 185.000 kiezers (12,5 procent in Vlaanderen). De Clercq heeft al voor de bezetting contacten met de Duitse geheime diensten. Hij treedt steeds meer naar voren als een autoritaire leider die eigengereid beslissingen neemt.
Het VNV treedt van meet af aan in de collaboratie en wordt de bevoorrechte partner van het bezettingsbestuur nadat de partij bereid is het Dietse programma in de koelkast te steken en Adolf Hitler te aanvaarden als opperste leider. Met de steun van de bezetter bekleedt het VNV bestuursposten van secretaris-generaal tot burgemeester. Zijn leden maken deel uit van paramilitaire formaties die de bezetter bijstaan. Vanaf april 1940 werft het soldaten voor het Derde Rijk die meestal aan het oostfront worden ingezet.
Van meet af aan ondervindt het VNV politieke concurrentie van een Groot-Duitse beweging die steun krijgt van de Duitse SS en ook van Hitler zelf als deze in juli 1944 het bevel geeft om Vlaanderen te annexeren bij Duitsland als Rijksgouw. Het VNV is daarmee politiek uitgespeeld. De doorsnee Vlaming beschouwt de partij als een Duits instrument en VNV’ers worden steeds feller bestreden door het verzet.
Leidinggevende VNV’ers worden na de oorlog strafrechtelijk vervolgd wegens collaboratie. Gewone leden verliezen hun burgerrechten. Toch worden vele VNV’ers opnieuw politiek actief in Vlaams-nationalistische organisaties. Hendrik Elias, die na de dood van De Clercq op 22 oktober 1942 leider werd, krijgt de doodstraf die uiteindelijk tot een levenslange straf wordt omgezet.
De Wever, Bruno. Greep Naar de Macht: Vlaams-Nationalisme En Nieuwe Orde: Het VNV, 1933-1945. Tielt - Gent: Lannoo - Perspectief, 1994.
