de Cartier de Marchienne Emile

De politici waarmee Cartier in de Britse hoofdstad samenwerkte, herinnerden hem graag als een diplomaat ‘uit het Ancien Régime’, een oerconservatieve, katholieke aristocraat. Cartier kwam inderdaad uit een oude adellijke familie en was al in de vorige eeuw in de diplomatie gestapt. In 1900 was hij in China toen de Bokseropstand uitbrak en de gebouwen van het Belgische gezantschap werden vernield. Hij liet vervolgens een nieuw gezantschap bouwen op basis van een plan dat rechtstreeks geïnspireerd was op het familiekasteel in Marchienne. Toen hij in 1910 als gezantschapshoofd naar China terugkeerde, kon hij als een ‘heer’ intrek nemen in ‘zijn’ kasteel. In zekere zin zag Cartier de Belgische diplomatengemeenschap als een standenmaatschappij en liet hij dat ook blijken in zijn omgang met ambitieuze diplomaten van lagere rang. Tegelijk wist hij de journalisten en politici van de massademocratie uitstekend te bespelen. Zo had hij tijdens de Eerste Wereldoorlog vanuit Washington een groot aandeel in de verschuiving van het Amerikaanse beeld van poor little Belgium naar dat van brave little Belgium. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, was hij eigenlijk al de pensioensleeftijd voorbij.

De aankomst van Spaak en Pierlot in oktober 1940 zorgde er uiteindelijk wel voor dat Cartier in Londen opnieuw wat naar het achterplan verdween. Volgens zijn achternicht, de Franse schrijfster Marguerite Yourcenar, zou dat Cartier op het einde van zijn leven met enige bitterheid hebben vervuld. Cartier had echter ook na de aankomst van zijn minister de handen vol. Niet alleen coördineerde hij mee de Belgische oorlogsinspanning, hij fungeerde nu meer dan voorheen als relais tussen Spaak, het Londense diplomatieke corps en het Foreign Office. In zijn memoires bedacht Spaak hem hiervoor met een van zijn langere lofbetuigingen. Tegelijk bleef hij doof voor pogingen van Leopolds entourage om zijn trouw aan het regeringsbeleid te doen wankelen. Maar Cartier, in de woorden van Spaak “royaliste jusqu’au fond de l’âme, mais patriote avant tout”, deed dat zonder de Koning te schofferen. Eind juni 1945 was hij dan ook een van de weinige ‘Londenaars’ die door Leopold III naar Sankt Wolfgang werden geroepen met het oog op zijn terugkeer naar België. Toen Cartier in 1946 stierf, had hij als diplomaat het hoogst mogelijke bereikt: als ambassadeur in Washington en Londen bekleedde hij de hoogste posten van de diplomatieke carrière en had hij in twee wereldoorlogen het buitenlands beleid van zijn land in positieve zin beïnvloed.