Wie kent Raymond Defonseca nog? En nochtans was deze politieofficier van april 1942 tot februari 1944 de leider van de Belgische Nationale Beweging, een van de belangrijkste verzetsgroepen in bezet België. Dankzij het organisatie- en leiderstalent van deze patriot die zich achter de Belgische regering in Londen schaarde, werd de groep actief in heel België gepaard aan een grote efficiëntie in zijn uiteenlopende activiteiten. Defonseca zou zijn inzet in de strijd tegen de bezetter betalen met een gevangenschap die zijn gezondheid zou kraken en die leidde tot zijn vroegtijdig overlijden.
Raymond Defonseca werd op 4 juli 1904 te Mons geboren maar verbleef tijdens de Eerste Wereldoorlog te Knokke. Zijn vader en zijn twee oudere broers vochten in het Belgisch leger. Zijn vader kwam terug als oorlogsinvalide en overleed kort daarna. In september 1930 huwde Defonseca met Gabrielle Deckers. Hij was toen werktuigkundige. Het koppel kreeg twee kinderen (1931 en 1932). In augustus 1932 verhuisde de familie uit Knokke naar Sint-Gillis waar Raymond bij de gemeentepolitie ging werken. Toen de oorlog uitbrak, was hij adjunct-commissaris. Hij kreeg het bevel zich terug te trekken naar het zuid-westen van Frankrijk maar raakte niet verder dan Berck-sur-Mer waar hij mee zorgde voor de ordehandhaving en bevoorradingscomités voor vluchtelingen organiseerde. In juni 1940 was hij terug te Sint-Gillis en nam zijn job bij de politie weer op.
Begin 1941 sloot Raymond Defonseca zich via een politiecollega aan bij de opstartende Belgische Nationale Beweging. Rond oktober 1941 al vroeg men hem lid te worden van het nationaal bureau. In januari 1942 werd hij de adjunct van de nationale leider Camille Joset en volgde die op na zijn aanhouding in april 1942. Hij concentreerde zich onmiddellijk op het verder verschijnen van De Stem der Belgen - La Voix des Belges, het sluikblad van de groep, en op een steeds betere inlichtingsverschaffing voor de Belgische en geallieerde overheden in Londen via een vruchtbare samenwerking met het clandestiene netwerk Mill. Ook liet hij ten behoeve van de repressie na de oorlog duizenden dossiers ten laste van collaborateurs samenstellen. In 1943 verbreedde hij de activiteiten van de beweging nog met het opsporen, onderdak verschaffen en evacueren van geallieerde piloten i.s.m. de ontsnappingslijn Comète. Zo slaagde de BNB erin een honderdtal piloten via Comète te laten ontsnappen. Hetzelfde jaar nog zorgde hij voor de omkadering van een nieuwe deelorganisatie die de families van politieke gevangen van de beweging en werkweigeraars ging steunen. Tegelijkertijd lag hij aan de oorsprong van nieuwe sluikbladen van de beweging. En tenslotte legde hij in de zomer 1943 rechtstreeks contact met Philippe de Liedekerke en André Wendelen, de afgevaardigden van de Belgische regering in Londen , wat voor de BNB als gevolg had dat ze nu geparachuteerd materiaal kreeg om haar sabotageactiviteiten op te voeren. Maar de aanhouding van Raymond Defonseca en van zijn belangrijkste medewerkers in februari 1944 betekende een ernstige verzwakking van de Belgische Nationale Beweging en dat enkele maanden voor de bevrijding.
Defonseca werd als gijzelaar al aangehouden van 8 september 1942 tot 13 november 1942 en als verdachte van 26 februari 1943 tot 30 maart 1943; vanaf augustus 1943 achtte hij het dus raadzaam onder te duiken. Maar maag-darmproblemen die mee het gevolg waren van de slechte gevangenisvoeding noodzaakten in december 1943 een dringende operatie. Hij was nauwelijks aan de beterhand toen hij op 17 februari 1944 gearresteerd werd. Hij werd gedurende zes maanden vastgehouden in een isolatiecel in de kazerne Sint-Anna te Laken waar hij door de Abwehr zeer hard werd aangepakt maar hij verklapte niets over de geheimen van de organisatie. Op 1 augustus werd hij overgebracht naar de gevangenis van Sint-Gillis maar als bij wonder bevrijd uit de “spooktrein” die op 3 september 1944 alsnog naar Duitsland ging vertrekken.
Na de bevrijding werd Raymond Defonseca tot minstens in 1948 als hoofdcommissaris gedetacheerd naar de Staatsveiligheid. Op 30 augustus van dat jaar overleed zijn echtgenote na een lange ziekte. Zij had steeds aan zijn zijde gestaan in de clandestiene strijd en werd van 17 februari 1944 tot 13 mei 1944 opgesloten in de gevangenis van Sint-Gillis. Ze werd erkend als inlichtings- en actieagent en politieke gevangenen.Waarschijnlijk in 1949 en ten laatste in 1951 werd Defonseca opnieuw adjunct-commissaris bij de politie van Sint-Gillis. Hij stierf onverwacht op 6 februari 1956. Hij was erkend als politiek gevangene en als weerstander door de sluikpers en kreeg de graad van kolonel in de gewapende weerstand en kapitein inlichtings- en actiediensten. Toch herinnert niets in de publieke ruimte aan hem ...
C.J., « Le Colonel Raymond Defonseca. Notre cher Marius », in La Voix des Belges, 11 juillet 1948, p. 5-6.
Dujardin, Jean, « Le Mouvement National Belge. Activités dans le domaine du renseignement et de l'action 1941 - février 1944 », in Cahiers d'Histoire de la Seconde Guerre Mondiale, n°2, 1972, p. 9-77, spécialement p. 15, 31-36, 54 et 62-65.
Tytgat, Fr., « Le colonel Defonseca n’est plus », in La Voix des Belges, mars 1956, p. 1.
La Voix des Belges, de volledige collectie online raadplegen, https://warpress.cegesoma.be/n...
