Goris René

De Antwerpse industrieel en katholiek patronaal leider René Goris (1895-1989) werd in de zomer van 1940 aangezocht om ‘Commissaris der Corporaties’ te worden en zo bij te dragen aan een autoritair-katholieke politieke hervorming. Het plan ging uiteindelijk niet door. Goris speelde later wel een leidende rol in de door de bezetter geïnitieerde Nationale Landbouw- en Voedingscorporatie (NLVC).

De Antwerpenaar René Goris (de broer van Jan A. Goris, beter bekend onder zijn auteursnaam Marnix Gijsen) werd net voor de Eerste Wereldoorlog licentiaat in het handels- en financiële wetenschappen. Hij doceerde aan de Sint-Ignatiushandelshogeschool en de Katholieke Vlaamse Hogeschool voor vrouwen. Dit was echter niet zijn hoofdbezigheid. Na jobs in een notariskantoor en bij een spaarkas, was Goris van 1928 tot 1965 directeur van de koekjes- en chocoladefabriek De Beukelaer, waarvan hij vanaf 1929 ook beheerder was. 

Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog was Goris een bekend ideoloog van het corporatisme, die bovendien goed was ingevoerd in het katholieke patronale organisatiewezen. Dit verklaart waarom hij in augustus 1940 werd aangezocht om een corporatief manifest op te stellen, dat als basis zou dienen om de arbeidsverhoudingen op autoritair-corporatieve leest te schoeien, in lijn met het type corporatisme dat Goris in de vroege jaren 1930 had verdedigd. Dit corporatief manifest moest de basis vormen voor een katholiek corporatistische maatschappelijk-politieke reorganisatie en was het katholieke antwoord op de politieke plannenmakerij in de zomer van 1940. De bedoeling was dat het LACVW en het ACV zich achter het manifest zouden scharen.  Dan kon Karel Verwilghen (1883-1979), de secretaris-generaal van Arbeid en Sociale Voorzorg en sinds juni 1940 tevens Commissaris voor de Wederopbouw, Goris benoemen als ‘Commissaris de corporaties’, een nieuwe functie. Goris zou vanuit die positie de principes die in het manifest waren vastgelegd concreet ten uitvoer kunnen leggen. Op die manier zouden de arbeidsverhoudingen niet alleen op katholiek-corporatistische leest geschoeid worden, maar konden de katholieken bovendien front vormen om zo sterker te staan in de machtsstrijd die toen aan de gang was rond een mogelijke ingrijpende politieke hervorming waarin Hendrik De Man eveneens een centrale rol speelde. 

Inhoudelijk sloot het corporatief manifest sterk aan bij het corporatistische model dat Goris in de vroege jaren 1930 had verdedigd in de schoot van het Vlaamse katholieke patronaat. De basis zou gevormd worden door eenheidssyndicaten van werknemers en werkgevers, die in sectorale raden lonen en arbeidsvoorwaarden zouden vastleggen in bedrijfsreglementen. Stakingen en lock-out zouden verboden worden en sociale conflicten zouden worden voorgelegd aan een magistratuur van de arbeid, een systeem dat ook in fascistisch Italië bestond. De sectorale raden zouden niet nader gedefinieerde economische bevoegdheden krijgen en het vertrekpunt vormen van een soort politiek corporatisme : de raden zouden afgevaardigden aanduiden voor een nationale economische raad, een economisch parlement. Dit was de basis van een meer ambitieuze politieke hervorming, die in de plaats zou komen van het ‘vroegere parlementaire regime’ en het gezin en het bedrijf een plaats zou geven in het ‘organisme van de maatschappij’ en de economie moest ‘ vrijwaren tegen de ondernemingen van de grootfinancie’. Kortom, het manifest zou het fundament worden van een christelijk-organische hervorming van politiek en samenleving, waarvoor er kansen waren nu de democratie ten dode opgeschreven leek.

Dat het manifest bedoeld was als een poging om een katholiek geïnspireerde politieke hervorming door te voeren bleek niet alleen uit de inhoud van het document, maar ook uit de band die werd gelegd met kardinaal Van Roey, die om advies werd gevraagd. Hij had geen principiële bezwaren, maar maande aan tot voorzichtigheid en gaf de raad om het manifest niet te publiceren. Hij was ook bereid om mevrouw De Beukelaer, Goris’ werkgever te vragen haar verzet op te geven tegen de aanstelling van Goris als Commissaris der Corporaties. Uiteindelijk hield ze voet bij stuk : op 23 september 1940 werd het duidelijk dat Goris geen Commissaris der Corporaties zou worden. De door velen gewenste ingrijpende politieke hervorming kwam er uiteindelijk niet en de syndicale reorganisatie zou haar beslag krijgen in de Syndicale Unie die zou uitmonden in de Unie van Hand- en Geestesarbeiders waar de drie vooroorlogse vakbonden en het Vlaams-Nationalistische Arbeidsorde bij betrokken waren.