Tot aan de Duitse inval, kan het perswezen als één van de belangrijkste informatiemiddelen beschouwd worden en was zij ook ‘vrij’. Het bezettingsregime zal hier de facto een einde aan stellen.
Vanaf 19 mei 1940 verschijnen er geen vrije kranten meer. De Propaganda-Abteilung (PA) gaat snel een perswezen uit de grond stampen dat zich naar de ‘nieuwe orders’ schikt. De ordonnantie van 19 juni 1940 bepaalt het algemene raamwerk waarbinnen dit zal gebeuren. Formeel bestaat het uit drie afzonderlijke categorieën, waaronder ongeveer 27 titels vallen (17 Franstalige en 10 Nederlandstalige dagbladen).
-Eerst zijn er de zogenaamde ‘gestolen titels’: publicaties die voorheen bestonden en waaruit de legitieme eigenaars en soms ook de redacties verwijderd zijn. Het gaat om Le Soir en Het Laatste Nieuws. Met een relatief gematigd gelaat, zullen ze aanzienlijke oplages halen (meer dan 300.000 exemplaren).
-Vervolgens gaat het om kranten die reeds voor de oorlog bestonden en hun activiteiten als dusdanig kunnen verderzetten. Een opiniepers die al sympathiseerde met extreemrechts: Volk en Staat (Vlaams Nationaal Verbond, VNV), Le Pays réel (Rex), De Dag, Cassandre; of, veel talrijker, kranten van katholieke signatuur die niet van het toneel willen verdwijnen, maar van titel zullen veranderen: De Standaard wordt bijvoorbeeld Het Algemeen Nieuws. Ondanks hun gematigde toon, zullen vele toch een verbod opgelegd krijgen omdat ze de censuur proberen te omzeilen.
-Tot slot, verschijnen ook nieuwe titels. Allemaal schrijven ze zich in in de logica van een ‘Nieuwe Europese Orde’. Het gaat dan om de Nouveau Journal, La Légia, L’Avenir. Langs Vlaamse kant ontstaan Het Vlaamsche Land en De Gazet, die aanleunen bij de Duits-Vlaamse Arbeidsgemeenschap (DeVlag).
Hoe zeer ze zich ook autonoom willen opstellen, ze ondergaan allemaal een vorm van censuur, autocensuur en een ‘marsroute’ die uitgestippeld wordt door de PA. Ze zijn ook afhankelijk van de persberichten van het agentschap Belgapress, een filiaal van het Deutsche Nachrichten Buro. Indien ze zich niet schikken naar de richtlijnen, dan volgen er sancties: reprimandes, boetes, schorsingen, de definitieve opheffing…
Men kan al raden dat deze pers, samen met haar ‘penvoerders’ zal verdwijnen na de bevrijding.
De Bens, Els. De Pers in België: Het Verhaal van de Belgische Dagbladpers Gisteren, Vandaag En Morgen. Tielt: Lannoo, 2001.
Colignon, Alain. “Première Page, Cinquième Colonne.” Edited by Francis Balace. Jour de Guerre 8 (1992).
