Paul Trudon Jean Ouwerx werd op 14 november 1894 geboren te Kemel (Oost-Vlaanderen) . Hij begon als weldenkend Franstalig notabele een lange en tot 1935-1936 vrij banale carrière als geneesheer in het kleine Vlaams-Brabantse stadje Tienen dicht bij de taalgrens . Hij was de zoon van een ingenieur en volgde middelbaar onderwijs in een Franstalig katholiek college vooraleer geneeskunde te gaan studeren aan de Katholieke Universiteit Leuven. Die studies werden onderbroken door de oorlog. In oktober 1915 kwam hij via Nederland terecht in het Belgisch leger. Hij bleek een goede frontsoldaat en werd vlug bevorderd tot onderluitenant. Hij kreeg het oorlogskruis en werd in april 1918 gedetacheerd naar het militair ziekenhuis van Hoogstade waar hij bleef tot de wapenstilstand. Het soldaat zijn scheen hem goed te bevallen en in tegenstelling tot vele anderen besliste hij om ook in vredestijd in het leger te blijven, werd kapitein-commandant en militair geneesheer bij het vliegwezen.
Na 1935 veranderden de zaken. Zijn hoekig karakter en zijn onwrikbaar christelijk geloof leidden tot steeds meer conflicten met zijn hiërarchie op een moment dat de liberaal Albert Devèze minister van Landsverdediging was. Het liep uit de hand en begin 1936 werd Ouwerx ontslagen. Het was een publiek geheim dat Devèze een hoge graad bekleedde in de vrijmetselarij en onder invloed van zijn politieke vrienden en m.n. een zekere Léopold Flament raakte Ouwerx ervan overtuigd dat zijn tegenslagen te wijten waren aan intriges van de Orde en werd Devèze zijn schietschijf. Hij bleef geneesheer maar schreef voortaan ook pamfletten. In 1937 werd hij leider van het Volksfront Rex-Leuven. De jaren daarop bleef hij met scherpe pen onophoudelijk de sluipende verstaatsing van het medisch beroep aanklagen, het plan van de « marxisten » van de regering van nationale eenheid via het nieuwe ministerie van Volksgezondheid (eerste titularis : Emile Vandervelde !) . Het hoeft niet te verwonderen dat hij daarbij liberale en socialistische politici-vrijmetselaars in het vizier nam, net als diegenen die volgens hem zijn militaire carrière hadden gebroken. Hij publiceerde verschillende brochure met niet mis te verstane titels: Médecine libérale, médecine étatiste, médecine libre (1937), L’étatisation de la médecine contre la santé publique (1938), A qui, à quoi sert notre cinquième arme ? Les intrigues maçonniques à l’aviation militaire (1938), Trois impostures : le scandale Imianitoff, la Franc-Maçonnerie, la bolchevisation de la médecine (1939), Les cagoulards démasqués. Répertoire des Francs-Maçons belges (1939), Les précurseurs du communisme. La Franc-Maçonnerie peinte par elle-même (1940). Zijn geestesgenoot Léopold Flament die hem aanmoedigde in zijn obsessies schreef mee aan de laatste drie brochures. Beiden werkten in april 1939 ook samen voor de lancering van het tijdschrift Lion Belgique ter ere van ’s lands glorie op koloniaal, economisch en ander gebied. Maar Paul Ouwerx bleef niet enkel een uiterst-rechtse polemist zonder invloed … Via indiscreties en achterklap was hij van januari tot mei 1938 samen met Léopold Flament en de rexist Charles Gillis de Sart-Tilman de man achter een antivrijmetselaarscampagne van de erg conservatieve maar veelgelezen krant Libre Belgique die de namen van meer dan 600 « broeders » onthulde. Beter nog, eind 1938-begin 1939 lanceerde hij in het corporatistische tijdschrift La Profession een openlijke aanval op het morele bedrog van Dr. Frédéric Imianitoff, een Antwerpse jood van Russische afkomst, groot voorstander was de sociale geneeskunde, eminence grise van de socialistische minister Achille Delattre en zelfverklaarde “held” van de “Grote Oorlog”. De rechtse en uiterst-rechtse pers pikte er gretig op in en de regering-Spaak beefde op haar grondvesten terwijl de ministercarrière van de « naïeve Delattre » gebroken leek .
Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog moest de naam van Ouwerx als kruisvaarder tegen de vrijmetselarij niet meer gemaakt worden. Onmiddellijk na zijn demobilisatie in de zomer 1940 reageerde hij positief op de vragen van de tweede afdeling van de Sipo-SD bevoegd voor de strijd tegen de joden , de Kerken en de geheime genootschappen. Nadat hij tevergeefs gepoogd had aansluiting te vinden bij het Nationaal Legioen van Paul Hoornaert, vond men hem terug in het kielzog van Rex en in september 1940 richtte hij met enkele vrienden de Belgische Anti-vrijmetselaarsliga « L’Epuration—De Bezem » op. Hij werd er voorzitter van en Flament secretaris-generaal. De Liga zetelde in de lokalen van een Brusselse vrijmetselaarsloge die opgeëist was door de Militärverwaltung. Ze publiceerde twee propagandatijdschriften (Le Rempart en De Burcht). Dankzij de steun van de bezetter slaagde ze erin een anti-vrijmetselaarstentoonstelling te organiseren. In februari 1941 opende die te Brussel om daarna de grootste steden aan te doen; door het succes bij het grote publiek slaagde de tentoonstelling erin vrij winstgevend te zijn. Maar dit relatieve succes bleef het enige. Overigens roomde Flament een deel van de winst af voor zijn eigen rekening. Ouwerx bleef geen andere keuze over dan hem uit te sluiten, wat leidde tot een aanslepende polemiek en vervelende anti-reclame in het kleine collaboratie-wereldje. Op de koop toe kon de Anti-vrijmetselaarsliga weinig nieuwe leden aantrekken als gevolg van de concurrentie van een andere groep met gelijkaardige doelstelling (“Volksverwering” van René Lambrichts) en meer in het algemeen van de onverschilligheid of de vijandelijkheid van de publieke opinie. Op zijn best telde men eind 1941 nauwelijks 300 leden. Dat Ouwerx een querulant was, maakte de zaak er niet beter op. Overigens kwam hij ook in conflict met de leiding van Rex die hij ervan verdacht zijn beweging te willen opslorpen en van hem een figurant te willen maken. Al vlug beperkten zijn activiteiten zich tot het publiceren van zijn tijdschrift en het organiseren van enkele weinig succesvolle voordrachten. Van de Liga schoot niet veel meer over. In de zomer 1943 was het er helemaal mee gedaan. Ondertussen had Ouwerx, bezeten als hij was om steekkaarten op te maken van iedereen die hij ervan verdacht lid te zijn van de gehate Orde, wel de gelegenheid gehad een heleboel namen door te geven aan de collaboratiepers en in de eerste plaats aan het weekblad Cassandre van Paul Colin. Wie zo aan de kaak gesteld werd, raakte natuurlijk in het vizier van de meest hevige rexistische militanten. Tijdens de laatste dagen van de bezetting zouden die dan ook niet aarzelen om geweld te gebruiken en om op basis van de door Ouwerx opgemaakte en doorgegeven lijsten verschillende dignitarissen van de vrijmetselarij te vermoorden …
Het hoeft niet te verwonderen dat Ouwerx na de bevrijding aangehouden werd. Zijn proces moest nog beginnen toen hij op 13 juni 1946 in de gevangenis een natuurlijke dood stierf.
Balace Francis. Petite bourgeoisie, frustrations sociales et antimaçonnisme, dans Laïcité et classes sociales 1789-1945. En hommage à John Bartier (sous la dir. d’André Miroir). Bruxelles, Espace de Libertés, 1992, pp. 235-262.
Cheppe Nadine, Les activités antimaçonniques en Belgique sous l’Occupation, Liège, ULg, 1988 (Mémoire de licence).
De Bruyne Eddy, Encyclopédie de l’Occupation, de la Collaboration et de l’Ordre Nouveau en Belgique francophone (1940-1945), La Roche-en-Ardenne, Segnia, 2016.
Dohet Julien, Le temps de la délation, Aide mémoire n°72, avril-mai-juin 2015, https://territoires-memoire.be...
Koppen Jimmy, Davidster en Passer. Judeo-maçonnieke samenzweringstheorieën in België tijdens het Interbellum en de Tweede Wereldoorlog, Brussel, V.U.B., Academiejaar 1998-1999.
Schreibber Jean-Philippe, Antisémitisme et anti-maçonnisme : l’affaire Imianitoff, dans Les courants antimaçonniques hier et aujourd’hui (sous la dir. d’Alain Dierkens). Bruxelles, Editions de l’U.L.B., 4/1993, pp. 57-75.
