België in oorlog / Artikels

Mont-sur-Marchienne: verzet op lokaal niveau

Thema - Verzet

Auteur : Van Splunter Martin (Instelling : Student geschiedenis, UCLouvain)

Om deze pagina te citeren

Zaterdag 18 mei 1940, Mont-sur-Marchienne is bezet. Hoe zal de bevolking reageren ? Zoals in andere gemeenten in de streek krijgen twee verzetsbewegingen voet aan de grond: het Onafhankelijkheidsfront en het Geheim Leger. Het Geheim Leger is erg actief, dank zij haar “Groupe de choc” onder leiding van Raymond Remy en Marcel Gosseye.

Orsprong van de « Groupe de choc »

In september 1940 richten commandant Adhémar Lawarie, majoor Alfred Servais en luitenant Louis Tholomé de Henegouwse kern op van het Belgisch Legioen; die wordt later sector C20 “Meesje” van het Geheim Leger in Charleroi. Enkele maanden daarna, in februari 1941, wordt de latere “Groupe de choc” gevormd rond Lucien Burton, Raymond Remy en Marcel Gosseye. Die groep van elf man beschikt niet over wapens of communicatiemiddelen. Drie ideeën bezielen hen: gewapend verzet, het militaire ideaal en de korpsgeest van de Jagers te Voet van de Trézignieskazerne in Charleroi.

Midden 1942 organiseert het Belgisch Legioen zich beter en begint het de bezetter ernstig te verontrusten. Maar in 1942-1943 wordt de leiding van de beweging keihard getroffen, al heeft dit weinig invloed in Mont-sur-Marchienne. In de zomer van 1944 beroeren de bevrijdingsgevechten de geesten. De leiding van de groep is nu alleen in handen van commandant Lawarie want Servais is gedood en Tholomé is noodgedwongen op de vlucht. Midden juni beveelt de commandant de oprichting van zes secties in de streek van Charleroi.  Tezelfdertijd wordt de “Groupe de choc” onmiddellijk gemobiliseerd. Die blijkt erg efficiënt tijdens de gevechten die een einde maken aan de Duitse bezetting in de omgeving van Charleroi.

defile-troupes-all.jpg
Collectie : SEVRIN André et BONDROIT Frans, Mont-sur-Marchienne, Gand, Tempus Publishing, 2003 (Mémoire en Images).
Originele legende : Défilé des troupes allemandes à Mont-sur-Marchienne, (18 mai 1940)

Manschappen en typeprofiel

groupe-de-choc-ferme-hembise.jpg
Collectie : SEVRIN André et BONDROIT Frans, Mont-sur-Marchienne, Gand, Tempus Publishing, 2003 (Mémoire en Images).
Originele legende : Photo de groupe générale des membres de l'Armée Secrète de Mont-sur-Marchienne après la guerre devant la Ferme Hembise (aujourd'hui détruite).

De exacte samenstelling van de “Groupe de choc” valt moeilijk te bepalen. Maar enkele namen duiken geregeld op in de dossiers. De al eerdergenoemde verantwoordelijken (Burton, Remy en Gosseye) rekruteren de meeste manschappen. Onder de meest actieve leden bij sabotages, het in ontvangst nemen van materieel en tijdens gevechten, vinden we André Leroy, Auguste Gehu, Arthur Baudoux, Opta Huet en Willy Knaepen. Die harde kern van de “Groupe de choc” van een tiental man wordt geholpen door zo’n vijftigtal inwoners van de gemeente aangesloten bij het Geheim Leger.

Maar wie zijn die verzetslui ? De “typische weerstander” van het Geheim Leger in Mont-sur-Marchienne is een man (96%), meestal getrouwd (83%) en vader (54%). De gemiddelde leeftijd is 34 jaar. Qua beroep is hij ambachtsman of handelaar (19%), of personeelslid van de NMBS (19%). Anderen werken bij de ordediensten (politie: 4% - leger 13%).

Operaties

De hoofdactiviteiten van de « Groupe de choc” kunnen in drie fases verdeeld worden: het dagelijks verzet (1942-1943), de voorbereiding van de mobilisatie (april tot augustus 1944) en de bevrijdingsgevechten (september 1944).

Tussen 1940 en 1942 zijn de leden van het Geheim Leger vooral actief in de verspreiding van de sluikpers. De “Groupe de choc” verdeelt verschillende soorten sluikbladen. In de loop van 1943 komt daar de hulp aan werkweigeraars bij. Het Geheim Leger van Mont-sur-Marchienne zorgt hoofdzakelijk voor de ravitaillering en het verdelen van voedselbonnen.

De bevrijding in zicht

Op 6 juni 1944 landen de geallieerden: de bevrijding is ophanden. In Mont-sur-Marchienne hebben ze geen materieel. Om de logistieke tekorten op te vullen wordt er vanaf 1943 vanuit Londen een groot plan opgezet om materieel te parachuteren. Onder leiding van Gosseye en Remy wordt een vlakte nabij het dorp Thuillies aangewezen als een uitstekende locatie voor de droppings. De belangrijkste vijf of zes droppings vinden plaats van april tot augustus 1944 waardoor sector C20 “Het Meesje” wapens, explosieven, uniformen en levensmiddelen ontvangt. Raymond Hembise is in januari 1942 toegetreden tot het Geheim Leger en stelt zijn boerderij ter beschikking om er gewonden, werkweigeraars en materieel te verbergen. Van zodra de eerste uitrusting verkregen wordt, start een reeks van twaalf operaties waarbij de groep Remy-Gosseye betrokken is. Die gaat de bezetter echt destabiliseren.

Volgens de verslagen zijn bij die operaties “spectaculaire” sabotages, zoals het afsnijden van de spoorlijn Charleroi-Walcourt of het blokkeren van de tunnel van Jamioulx om voor de Duitsers cruciale infrastructuur te verlammen. De groep blinkt ook uit in het vervoer van strategisch materieel: wapens, brandstof en levensmiddelen worden onder constante vijandelijke dreiging over de ganse streek verspreid. De vernietiging van de brug van Bomerée in augustus 1944 is het hoogtepunt van de sabotagedaden, terwijl de inlichtingsoperaties en het immobiliseren van vijandelijke voertuigen de druk op de bezetter nog opvoeren. Deze stoutmoedige en doeltreffende acties hebben bijgedragen bij tot de desorganisatie van de Duitse troepen in deze kritische periode.

Op 1 september 1944 krijgt commandant Lawarie de opdracht zijn effectieven te mobiliseren om de geallieerden te ondersteunen. Het signaal voor de gevechten in Mont-sur-Marchienne. Het materieel dat verborgen was in de boerderij van Hembise en in sommige graven van het gemeentelijk kerkhof, wordt voorbereid en naar verschillende strategische plaatsen in het zuiden van de gemeente gebracht. De spanning is te snijden. Nochtans heeft Lawarie het duidelijk order gegeven om “elk voortijdig contact” met de vijand te vermijden. Ondanks die heldere consignes vinden in de gemeente en de omgeving verschillende schermutselingen plaats door de euforie van het moment.

In de ochtend van 4 september krijgt het Geheim Leger en zijn “Groupe de choc” versterking van eenheden van de Gewapende Partizanen van het Onafhankelijkheidsfront en de Belgische Nationale Beweging. De manschappen raken vermengd. Om 10u. is het stadhuis is handen van het verzet en de geallieerden. Eén uur later wordt de Trézignieskazerne veroverd door de weerstanders van het G.L., het O.F. en de rijkswacht.

Naast deze operaties in de stad spelen er zich in Mont-sur-Marchienne en Montigny-le-Tilleul nog twee gevechten af tussen de Duitsers en de weerstand. Rond 8u. ’s morgens raakt een Duitse vrachtwagen defect midden op de hoofdweg van de gemeente. Een groep weerstanders omsingelt het voertuig. Drie soldaten worden gedood. Rond de middag gaan enkele leden van de “Groupe de choc” die in Mont-sur-Marchienne waren achtergebleven, en enkele Gewapende Partizanen op weg naar Montigny-le-Tilleul om het plaatselijk verzet bij te staan. Omstreeks 14u. nemen de 22 Partizanen stelling op een helling om de Duitsers onder schot te houden. Intussen sluipt de “Groupe de choc” langs rechts door het struikgewas om hen heen. De Duitsers kunnen niet anders dan zich over te geven.

29634.jpg
Instelling : CegeSoma/Rijksarchief
Collectie : A. Neufort
Originele legende : Bevrijding Mont-sur-Marchienne.
28007.jpg
Instelling : CegeSoma/Rijksarchief
Originele legende : Duitse gevangengenomen door het AS van Mont-sur-Marchienne, ferme Hembise.

Om 18u., nog altijd op 4 september, wordt een laatste SS-soldaat aangehouden in Mont-sur-Marchienne. Vier dagen later worden een twaalftal Duitsers in onopgehelderde omstandigheden door weerstanders onderschept; twee van hen worden gedood. Die laatste schermutseling betekent het einde van de bevrijdingsgevechten in Mont-sur-Marchienne. Er werden zes Duitsers gedood en twaalf gevangen genomen. Voor de weerstand zijn geen precieze verliezen bekend.

Die ontbrekende gegevens sporen eigenlijk met de geringe zichtbaarheid van het verzet in de publieke ruimte. Er verschenen wel enkele artikelen in de lokale pers en hun acties worden ook vermeld in werken die direct na de oorlog verschenen, maar ze kregen geen enkel gedenkteken.

Bibliografie

Hasquin René-Pierre en Close Robert, Les villes libérées : Charleroi, éditions Scaillet, Montigny-le-Tilleul, 1984.

Marquet Victor, Contribution à l’histoire de l’Armée secrète 1940-1944, Bruxelles, Union des fraternelles de l’armée secrète, 6 vol.

Neufort André en Burton Edmond, Il y a trente ans… La Libération de Charleroi, Manage, Éditions Dufour, 1974.

Sevrin André en Bondroit Frans, Mont-sur-Marchienne, Gent, Tempus Publishing, 2003 (Mémoire en Images).

    Documentatiecentrum van het Belgisch Leger, Kwartier koningin Elisabeth, Everestraat, 1, 1140 Brussel, Archieven van de dossiers van het Geheim Leger en het Belgisch Legioen van Mont-sur-Marchienne en enkele algemene dossiers.

    Zie ook

    27803.jpg Artikels Fontaine-l'Evêque. Verzet op lokaal niveau Salamone    Mathilde
    image4.jpg Artikels Forchies-la-Marche. Verzet op lokaal niveau Leduc Jonas
    carte.png Artikels Monceau-sur-Sambre. Vertzet op lokaal niveau Mathelart Margaux
     
    Om deze pagina te citeren
    Mont-sur-Marchienne: verzet op lokaal niveau
    Auteur : Van Splunter Martin (Instelling : Student geschiedenis, UCLouvain)
    /nl/belgie-in-oorlog/artikels/mont-sur-marchienne-verzet-op-lokaal-niveau.html