Zoals in andere gemeentes van de regio Charleroi ontwikkelt het verzet in Fontaine-l’Evêque (7747 inwoners in 1940) zich sterk onder de invloed van het Onafhankelijkheidsfront, ook al zijn er nog andere bewegingen actief. Het tegenbeweging heeft zijn wortels bij de arbeidersbevolking. Het spitst zich vooral toe op inlichtingen, sabotages en sluikpers.
Fontaine-l’Evêque is een gemeente in het industriebekken van Charleroi. Sinds 1926 hebben de socialisten er de absolute meerderheid. In augustus 1942 gaat ze, op initiatief van de bezetter, op in Groot-Charleroi en verliest zo haar autonomie; de burgemeester en de gemeenteraad worden afgezet. Hierdoor krijgen de rexisten het voor het zeggen in Groot-Charleroi.
Het verzet is in Fontaine-l’Evêque actief van het najaar 1940 tot aan de bevrijding. Verschillende verzetsbewegingen krijgen voet aan de grond in de gemeente; het Onafhankelijkheidsfront is het meest aanwezig. Die overheersende rol valt te verklaren door de aantrekkingskracht van deze beweging op het arbeidersmilieu waartoe de meerderheid van de bevolking in deze industriegemeente behoort. Andere bewegingen zoals de ‘Groep G’, het Geheim Leger en de Belgische Nationale Beweging zijn ook in de gemeente actief. Bovendien zijn er cellen van de inlichtingen- en actiediensten aan het werk: de netwerken Luc-Marc, Zéro en Socrate en de zending Baboon-Othello.
De verzetslui zijn overwegend tussen 15 en 40 jaar oud en het ledenpercentage ligt het hoogst tijdens 1942 en bij het naderen van de bevrijding. Het beroep van de verzetslui is vrij gevarieerd, maar de meerderheid is arbeider in de zware industrie. Sommigen zetten hun beroepskennis in ten dienste van het verzet. De casus van de NMBS is vrij representatief voor het mogelijk verband tussen officiële beroepsactiviteiten en verzetsactiviteiten. De spoorweglui in de verzetsbewegingen maken sabotages van het spoorwegnet mogelijk en ook het verzamelen van inlichtingen over de inhoud en de bestemming van de konvooien.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog verschijnen er heel wat sluikbladen. Ze hekelen de politiek van de bezetter en zetten, beetje bij beetje, ook aan tot verzet. Die bladen zijn ofwel onafhankelijk, ofwel verbonden met verzetsbewegingen of politieke partijen. In Fontaine-l’Evêque circuleren er veel bladen, onder meer L’Indépendant en Le Métallo, die verbonden zijn met het ‘Front de l’Indépendance’, of La Libre Belgique, een onafhankelijk blad van katholieke strekking.
Het blad Quand Même!, dat van oktober 1940 tot april 1942 verspreid wordt, wordt gesticht en geredigeerd door socialisten uit de streek, onder wie Louis Jasmes uit Forchies-la-Marche en Léon Vandenbruwaene uit Fontaine-l’Evêque, en door Frédéric Piérard, vicaris in de gemeente. De eerste nummers worden trouwens in Fontaine-l’Evêque gemaakt. Daarna worden ze getypt op een schrijfmachine in het Volkshuis van Charleroi, als de Duitsers hun kantoren daar verlaten hebben, met andere woorden tijdens de middagpauze en na 17 uur. Tijdens de bestaansperiode verschijnen er 20 nummers, op onregelmatige tijdstippen. Quand Même! wil het moreel van de bevolking opvijzelen. Het blad verzet zich ook tegen het vertrek van Belgische arbeiders naar Duitsland, maar nuanceert zijn standpunt wel: het vraagt de bevolking een onderscheid te maken tussen wie verplicht tewerkgesteld wordt en wie naar Duitsland gaat om zich te verrijken.
De arrestatie van Frédéric Piérard op 10 juli 1941 doet het sluikblad wankelen. De drie hoofdverantwoordelijken van het blad kennen een tragisch lot want Piérard en Vandenbruwaene, aangehouden, komen om in concentratiekampen. Louis Jasmes wordt op 18 augustus 1944 bij het bloedbad van Courcelles door rexisten neergeschoten.
Op 4 en 5 september 1944 vindt er op de terril van Fontaine-l’Evêque een gevecht plaats tussen het lokale verzet en Duitse soldaten. De Duitsers trekken zich terug door de opmars van de geallieerden en voeren allerlei sabotages uit om de bevrijding van het land te vertragen. De meeste verzetslieden, vooral die van het Onafhankelijkheidsfront en ‘Groep G’ starten een operatie tegen de bezetters die zich op de terril van de stad hebben verschanst. Tijdens dit gevecht behaalt het verzet met de hulp van de Amerikanen de overwinning, maar verliezen wel een vijftiental inwoners het leven. Het herdenkingsmonument in de ‘Rue du 5 septembre’ brengt hulde aan hen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben een honderdtal inwoners van Fontaine-l’Evêque deel uitgemaakt van verschillende verzetsbewegingen. Een dertigtal onder hen hebben het met hun leven moeten bekopen, door de repressie van de Nazi’s of tijdens de bevrijdingsgevechten. Door hun strijd op lokaal, en soms zelfs regionaal en nationaal vlak, hebben ze bijgedragen aan de bevrijding van hun stad en hun land.
Maerten, F., Du murmure au grondement : la résistance politique et idéologique dans la province de Hainaut pendant la Seconde Guerre mondiale (mai 1940-septembre 1944), Mons, 1999, p. 273-369.
Parée, J., Histoire de la ville de Fontaine-l’Evêque, dans Le petit musée virtuel de Fontaine-l’Evêque, http://www.bivort.com/histoire... (geraadpleegd op 20/03/22).
Delaet, J-L., Le Pays de Charleroi de l'Occupation à la Libération 1940 – 1944, Charleroi, 1994, p. 11-57.
