België in oorlog / Persoonlijkheden

Harbou Bodo von

Auteur : Fortemps Louis (Instelling : Doctorandi KULeuven/Université de Lille III)

Bodo von Harbou (1887-1943) werd  geboren in een adellijke familie van Franse oorsprong die haar toevlucht had gevonden in Pruisen. Al snel trad hij in militaire dienst en hij was reeds officier bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog; hij werkte mee aan de planning voor de aanval op de Versterkte Stelling Luik in augustus 1914. Na de nederlaag verliet hij in 1919 het leger en begon aan een burgerloopbaan. Hij werd vlug een belangrijke speler in de stikstofindustrie.  

Aan het hoofd van de Kommandostab

Na de bezetting van België in mei 1940 werd von Harbou bevelhebber van de Kommandostab van de Militärverwaltung. Dit had hij voor een stuk te danken aan zijn jarenlange vriendschap met Alexander von Falkenhausen. In zijn nieuwe functie stond hij aan het hoofd van alle bezettingseenheden en –diensten van de Wehrmacht in België en Noordfrankrijk en van de militaire politiediensten Feldgendarmerie en Geheime Feldpolizei met uitzondering van de Sipo-SD. Binnen de Militärverwaltung was de Kommandostab dus verantwoordelijk voor ordehandhaving en veiligheid.  Er werd ook nauw samengewerkt met de “Belgische” afdeling van de inlichtingendienst van Admiraal Canaris, de Abwehrstelle Belgien. Daardoor nam  von Harbou een  centrale plaats in bij de strijd tegen het verzet en in het bijzonder tegen de sabotages en de clandestiene inlichtingendiensten.  


Ondanks de belangrijke functie die hij bekleedde, was Bodo von Harbou anti-nationaal-socialistisch ingesteld. In mei 1940 al had hij zich in Nederland verzet tegen de Auslandorganisation van de NSDAP die dit nooit zou vergeten. Tijdens mondaine feesten te Brussel waarbij ook Belgen aanwezig waren en nadat hij een glaasje op had, liet hij zich meermaals opmerken door zeer kritische uitspraken t.a.v. de nazi-partij en de SS . De  Sipo-SD die ressorteerde onder de Verwaltungsstab bracht Eggert Reeder en Berlijn regelmatig op de hoogte van  die uitspraken. von Harbou kwam ook in conflict met de GFP en de Abwehr omdat hij zich verzette tegen hun willekeurig gebruik van geweld. 

269632-von-harbou.jpg
Instelling : CegeSoma
Collectie : Propaganda-Abteilung Belgien. Bildberichter: P.K. Kropf
Oorspronkelijke legende : Bodo von Harbou, 25 maart 1941

De val

206866-keitel-sept-1942-sipho.jpg
Instelling : CegeSoma
Collectie : Sipho
Oorspronkelijke legende : Generaal Wilhelm Keitel, Chef des Oberkommandos der Wehrmacht, 1942

In 1943 was de onvoorzichtige von Harbou in een erg delicate positie geraakt door zijn  openlijke anti-nazi uitspraken en door zijn slechte verhouding met de andere verantwoordelijken van het Duitse repressieapparaat. Tot overmaat van ramp zou hij ook contacten hebben gehad met ingewijden van het complot tegen Hitler. Hij was ongewenst geworden en als dusdanig een ideale schietschijf voor de critici van de militaire administratie van  von Falkenhausen.

In december 1943 werd von Harbou door de baas van het OKW Wilhelm Keitel naar Berlijn geroepen. Bij aankomst werd hij aangehouden door de  Sicherheitsdienst onder voorwendsel van financieel bedrog. Eind december pleegde Bodo von Harbou in nooit opgehelderde omstandigheden zelfmoord in zijn Berlijnse gevangenis. Hij werd aan het hoofd van de Kommandostab vervangen door Generalmajor Wilhelm Heider. De zaak-von Harbou was een van de elementen die het verlies van vertrouwen van Hitler in de militaire administratie verklaren, wat uiteindelijk leidde tot de oprichting van een burgerlijke administratie in juli 1944. 

Bibliografie

De Jonghe, Albert, Hitler en het politieke lot van België (1940-1944): de vestiging van een Zivilverwaltung in België en Noord-Frankrijk: koningskwestie en bezettingsregime van de kapitulatie tot Berchtesgaden (28 mei-19 november 1940), Antwerpen: Nederlandsche boekhandel, 1982.

- Fortemps Louis, La Geheime Feldpolizei Gruppe 530 : un acteur de la répression allemande à Bruxelles (1940-1944), mémoire de master en Histoire, Université catholique de Louvain, 2018-2019.

- Gérard-Libois, Jules et José Gotovitch, L’an 40 : La Belgique occupée, Bruxelles: CRISP, 1971.

- Wagner, Wilfried, Belgien in der deutschen Politik während des Zweiten Weltkrieges, Boppard-am-Rhein, 1974.

Deze pagina citeren
Harbou Bodo von
Auteur : Fortemps Louis (Instelling : Doctorandi KULeuven/Université de Lille III)
https://www.belgiumwwii.be/nl/belgie-in-oorlog/persoonlijkheden/harbou-bodo-von.html