Etienne Woestyn wordt op 26 december 1907 geboren in Heist. Hij volgt middelbare studies aan een Franstalige school in Brugge en studeert aan de Rijksuniversiteit Gent. Daarnaast reist Woestyn vaak waardoor hij vele talen kan leren; naast Nederlands en Frans ook Duits, Engels, Italiaans en Spaans. Na zijn studie wordt hij in 1930 ambtenaar bij Buitenlandse Zaken waar hij onder meer de Duits-Belgische handelsrelaties bestudeert. Eén jaar later, op 3 oktober 1931 trouwt hij en enkele jaren daarna wordt hij vader van twee kinderen. In het jaar 1938 wordt hij adjunct-hoofd van de Dienst Openbare kredieten van het ministerie van Financiën maar kort nadien, in september 1939 wordt hij directeur-generaal van de controledienst bij het ministerie van Voedselvoorziening.
Wanneer België bezet wordt, stuurt de regering Woestyn naar Frankrijk om de Belgische vluchtelingen te repatriëren. Bij zijn terugkeer naar België wordt Woestyn aangesteld als hoofd van de controledienst bij het Commissariaat voor Prijzen en Lonen. Deze controledienst is niet de enige : er bestaan verschillende controlediensten in andere departementen, zoals de Inspectie der Voedselvoorziening en der Ravitaillering, controlediensten bij de Diensten voor Voorraden en Distributie en tenslotte de Diensten voor Controle en Onderzoek van het Commissariaat voor Prijzen en Lonen. Deze versnippering staat in theorie goede samenwerking niet in de weg, maar in realiteit leidt dit alleen tot conflicten, daarom kiest het comité van Secretarissen-generaal er in de zomer van 1941 voor om de verschillende diensten te stroomlijnen. Op 20 augustus 1941 wordt het Bestuur der Controlediensten opgericht, waar Woestyn op 1 september 1941 benoemd wordt als directeur-generaal voor het Bestuur van de Controlediensten.
Woestyn heeft een dubbelzinnig politiek profiel: aan de ene kant is hij lid van de Nationale Koninklijke Beweging, een politiek rechts geörienteerde verzetsgroep, waar hij missies en verzetsacties moet organiseren. Aan de andere kant is hij een aanhanger van de economische Nieuwe Orde en VNV-sympathisant.
Maatregelen en dienstorders
Eén van de vele maatregelen die het Bestuur van de Controlediensten neemt, samen met de Nationale Maatschappij van de Belgische Spoorwegen, betreft het reizen met handbagage. Het is vanaf 5 juni 1942 verboden om omvangrijke handbagage mee te nemen omdat dit hinderlijk zou zijn voor andere reizigers. Daarnaast is het verboden om in handbagage goederen zoals aardappelen te vervoeren. Dit is een van de pogingen om de smokkel via de trams en spoorlijnen tegen te gaan. Als één van die maatregelen overtreden wordt, is het voortaan voor de persoon in kwestie niet langer toegelaten het perron te betreden. Ook in de controledienst zelf moeten maatregelen genomen worden door Woestyn om orde te scheppen. Ook in de controlediensten zelf neemt Woestyn maatregelen om orde te scheppen’ Zo is er Dienstorder s. 27 van 11 juli 1942 over de verkoop van goederen onder het personeel. Daarnaast heeft het personeel zich vaak meester gemaakt over de in beslag genomen goederen. Dit wordt van bovenaf niet goedgekeurd en zal verder met strenge sancties bestraft worden.
Na de oorlog wordt Etienne Woestyn drie keer voor de rechter gebracht. De eerste rechtszaak dient voor de krijgsraad, die hem op 22 februari 1947 vrijspreekt. Tijdens dit proces delen zijn advocaten mee dat Woestyn lid is geweest van de NKB en vanaf 1 april 1941 inlichtingsagent voor de geallieerden. Daarnaast zou hij ook jonge mannen opgenomen hebben in de Controledienst om ze aan de verplichte tewerkstelling te onttrekken. Tenslotte zou Woestyn vanaf 1944 dienstvoertuigen aan het verzet beschikbaar gesteld hebben om sluikbladen en wapens te vervoeren.
De tweede keer dat hij voor de rechters moeit verschijnen, is voor het Militair Gerechtshof, dat de vrijspraak door de krijgsraad verwerpt. In hoger beroep wordt Woestyn tot 5 jaar hechtenis en de betaling van een schadevergoeding van 100.000 BEF aan de Belgische staat veroordeeld. Etienne Woestyn wordt namelijk beschuldigd van hulp aan de bezetter door lijsten door te geven met de namen van beroepssmokkelaars zoals opgesteld in de rondschrijven T 205. Deze gegevens zouden overhandigd geweest zijn aan het “Arbeitsambt”. Deze personen worden vervolgens door de bezetter verplicht om te werken in België of Frankrijk. Maar Woestyn zou hier ook tegen in gewerkt hebben door mondeling een tegenbevel te geven. Daarnaast wordt hij ook beschuldigd van verklikking.
Het arrest wordt verbroken door het Hof van Cassatie. De zaak wordt opnieuw behandeld door het Militair Gerechtshof, dat Woestyn uiteindelijk veroordeelt tot een gevangenisstraf van 6 maanden. De verschillende rechtszaken zorgen voor een moeilijke situatie, een deel van de bevolking ziet Woestyn (en andere beschuldigden) als verraders en collaborateurs, die berouw zouden moeten tonen. Een andere deel van de bevolking (waaronder De Nieuwe Standaard) ondersteunt de beklaagdenen zijn wens om eerherstel.
Archief Etienne Woestyn, directeur-generaal van het Bestuur der Controlediensten (der Ravitaillering) : corr., nota's, rapp., circ., 1939-1947, Algemeen Rijksarchief 2 – depot Joseph Cuvelier, CegeSoma, inv. Nr. AA 1633.
Rochet, Bénédicte, L'administration belge pendant la Deuxième Guerre mondiale : refuge et berceau de modernisation?, Bruxelles: CEGES, 2002.
Strubbe, Filip, Inventaris van het archief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Volksgezondheid. Bestuur der Controlediensten en Vereffeningsdienst [Controle op de ravitaillering], 1940-1947, série Inventaires Archives générales du Royaume n°680, publication n°6188, Archives générales du Royaume, Bruxelles, 2021
Wouters, Nico, De Führerstaat: overheid en collaboratie in België (1940-1944), Tielt: Lannoo, 2006.
